ye forsake

* * *

(að), v. to forsake, abandon, with dat. (hafna fornum sið, blótum ok heiðnum góðum);

kýr hafnaði átinu, the cow left off eating.

* * *

að, to forsake, abandon, with dat.; hafna blótum ok heiðnum goðum, Fms. i. 33; h. fornum sið, Eb. 12; h. fornum átrúnaði, Anal. 141; h. fjándanum, K. Á. 74; h. líkamligum lystingum, 671. 4; h. boðum e-s, to disobey one’s orders, Andr. 65; h. ráði e-s, Al. 166; kýr hafnaði átinu, the cow left off eating, Bs. i. 194; ef hann hafnaði sínum úkynnum, Fms. v. 218; opt hafnar mær manni fyrir litla sök, MS. 4. 6; áðr ek þér hafna, lest I forsake thee, Korm. 50 (in a verse); h. hungri, poët. to feast, Fms. xi. 138 (in a verse); h. fjörvi, to die, Hkr. i. (in a verse); h. nafni e-s, to disown one, Hallfred; hafnið Nefju nafna, ye forsake ( disgrace) the namesake of Nefja, Hkr. i. (in a verse); fyrir-litinn eða hafnaðr, Stj. 157, 173: part. hafnandi forsaking, Sks. 3.

II. reflex. of cows and ewes, to conceive, to calve, lamb.

III. hafna, að, to come to anchor; or hafna sig, id.

(-ða, -ðr), v.

1) to bow, bow down, bend, incline; h. sik, to make a bow; h. sik til við e-n, to bow down, pay homage to one; h. e-m, to bow down to one; h. eptir e-m, to be biassed towards one;

2) refl., hneigjast, to lean; h. af villu, to forsake heresy; h. til e-s, to lean towards a person; h. fyrir fortölur e-s, to be swayed by another’s persuasions.

* * *

ð, [Goth. hnaivjan; A. S. hnægan; Germ. neigen; Dan. neje]:—causal from hníga, to bow, bow down, bend, incline; h. höfuð, Ísl. ii. 274; h. sik, to make a bow; h. sik fyrir e-m, to bow oneself before a person (in greeting), 625. 86, Stj. 185; h. eyru sín, to incline one’s ear, Sks. 275, Ps. xl. 1; h. sik til við e-n, to bow down, pay homage to one, Fms. vii. 17; h. sik ok sveigja, to bow oneself and sway, Stj. 61: h. hugi sínum, to incline one’s mind, Hom. 53; víkja eðr h. hendi né fæti, Stj. 204; h. e-m (sik understood), to bow down to one, Fms. ii. 133, Sks. 291: with prepp., h. af, to decline from, swerve from, Stj. 332; h. eptir e-m, to be biassed towards, Orkn. 134.

II. reflex. to lean; konungr hneigðisk at hásætinu, Fms. ii. 139; h. frá e-m, to go away from, Stj. 497; h. undan, to escape, 625. 68; h. til e-s, to lean towards a person, side with him, Fms. vii. 18; h. frá réttum dómi, to deviate from, Hom. 135; h. af villu, to forsake heresy, Fms. x. 301; h. fyrir fortölur e-s, to be swayed by another’s persuasions, Sturl. iii. 136.

2. pass., gramm. to be declined, inflected; grammatica kennir hve öll orð hneigjask, Clem. 33.

3. part. hneigðr, as adj. inclined to, hneigðr fyrir bækr.

* * *

(að, or -tta, -tt), v.

1) to deny, refuse, absol. or with dat. (hefi ek þar góðum gripi neitt);

2) to deny, forsake (hann neitaði guðs nafni).

* * *

að, and also neitta, neitti, [Scot. nyte; Dan. nægte], to deny, refuse, absol. or with dat.; konungr neitaði þverliga, Fms. vi. 214; þeir höfðu boðit honum laun, en hann neitti, i. 12; hann neitaði með mikilli þrályndi, x. 306; hinn sem neitar, K. Á. 204; hefi ek þar góðum grip neitt, Fms. vi. 359; er nú vel þú veizt hverju þú neitaðir, 360; neita penningum, xi. 428:—with a double dat., neita e-m e-u, vii. 90: with acc. of the thing, ef nokkurr neitar kirkju-garð, K. Á. 68; hverr sá er neitar mitt nafn, þeim (sic) skal ek neita, Barl. 122.

2. to deny, forsake; hann neitaði Guðs nafni, Fms. x. 324; Petrus hafði þrysvar Kristi neitt, Hom. 81; þeir er neittu Kristi, Gd. 49; neitaði þessum nýja konungi, Al. 9; neita villu, Nikuld. 71; þeir neittuðu (v. l. neittu) þessu, Fms. vii. 54.

II. reflex., þeim mönnum skal heilagr kirkju-garðr neittask, K. Á., H. E. i. 491; þú snerisk til Guðs ok neittaðisk Djöflinum, Hom. 151.

lét, to forgive, with dat.

II. to forsake, [A. S. forlætan], with acc., N. T., Pass.

dd, to forsake; hann fortíddi Guð, Bret. (Verel.)

lét, with acc., to let go, give up, Fms. i. 1, 156, viii. 251, x. 379: to forsake, i. 129, Mar. passim, Rb. 412.

2. with dat. of the person, acc. of the thing, to forgive, Fms. ix. 383, 410, Dipl. iv. 8:—in eccl. sense, H. E. i. 499, Gþl. 41, K. Á. 206; cp. forláta, which is more freq. in mod. usage.

lagði, to lay aside, forsake, Stj. 148: reflex., fyrirleggjask um e-t, to leave a thing alone, Bs. i. 194: part. fyrir-lagðr, forsaken, 823.

leit, to look down on, despise, Lat. despicere (cp. the preceding words), Greg. 39, Blas. 44, Lv. 95, Sks. 270, Magn. 442, Fms. vi. 286, viii. 24, x. 256, Hkr. i. 104, N. T., freq. in mod. usage:—to forsake, Fms. vii. 174 (rare), vide forláta.

* * *

(geng; gekk, gengum; genginn), v.

1) to walk (reið jarl, en Karkr gekk);

2) to go;

ganga heim, to go home;

ganga braut, to go away;

ganga til hvílu, to go to bed;

ganga á skip, to go on board;

ganga af skipi, to go ashore;

with infin., ganga sofa or at sofa, to go to sleep;

ganga at eiga konu, to marry a woman;

3) to go about grazing, to graze (kálfrinn gekk í túni um sumarit);

4) of a ship, to run, sail (gekk skipit brátt út á haf);

5) to stretch out, extend, project (nes mikit gekk í sæ út);

6) of report, tales, to be current (litlar sögur megu ganga af hesti mínum);

7) to prevail;

gekk þaðan af í Englandi Valska, thereafter the French tongue prevailed in E.;

8) of money, to be current (peningar þeir, sem nú ganga);

of laws, to be valid (þau lög, er gengu á Uppsalaþingi);

of sickness, plague, famine, to rage (þá gekk landfarsótt, drepsótt, hallæri);

9) to go on, last (gnustu þá saman vápnin, ok gekk þat um hríð);

impers., gekk því lengi, so it went on for a long while;

10) láta ganga e-t, to let go on;

láta höggin ganga, to rain blows;

Birkibeinar létu ganga lúðrana, blew the trumpets vigorously;

11) to succeed;

ef þat gengr eigi, if that will not do;

impers., svá þykt, at þeim gekk þar eigi at fara, so close, that they could not go on there;

þeim gekk ekki fyrir nesit, they could not clear the ness;

12) to turn out, go in a specified way;

ganga andæris, to go all wrong;

mart gengr verr en varir, many a thing goes worse than is looked for;

gekk þeim lítt atsókinn, they made little progress with the attack;

impers., e-m gengr vel (illa), one fares (goes on, gets on) well (badly);

13) with acc., ganga e-n á bak, to force one to go backwards (harm gengr bjöninn á bak);

14) with dat., to discharge (gekk bann þá blóði);

15) with preps. and adverbs:

ganga af e-u, to depart from, leave (þá gekk af honum móðrinn);

ganga af vitinu, to go out of one’s wits;

ganga af trú sinni, to apostatize;

to pass (síðan gengu af páskarnir);

to go off (gekk þegar af höfuðit);

to be left as surplus (þat er af skuldinni gekk);

nú gengr honum hey af, now he has some hay left;

ganga af sér, to go to extremities, to go beyond oneself (mjök ganga þeir fóstbrœðr nú af sé);

ganga aptr, to revert (return) to the former proprietor (síðan gengu þau lönd aptr undir Árna);

to be void, annulled (þá skal kaup aptr ganga);

of a ghost, to walk again; of a door, to close, shut (gekk eigi aptr hurðin);

ganga at e-m, to attack one;

ganga at e-u, to agree to, accept a choice or offer (Flosi gekk fljótt at þessu öllu); to fit (skaltu fá mér lukla þá, sem ganga at kistum yðrum);

ganga á e-t, to encroach upon (ganga á ríki e-s); to break (ganga á orð sín, eiða, grið, sættir, trygðir); to pierce, penetrate;

hann var í panzara, er ekki gekk á, that was proof against any weapons;

ganga á vald e-s or e-m, ganga á hönd (hendr) e-m, to submit to, give oneself up to, surrender to one;

ganga á bak e-u, to contravene;

ganga eptir e-u, to go for, go to fetch (göngum heim eptir verðinu); to pursue, claim;

ganga eptir, to prove true, be fulfilled (þetta gekk allt eptir, sem M. sagði fyrir);

ganga frá e-u, to part with, lose (sumir munu ganga frá öllu fénu);

ganga fram, to step forward;

ganga fram vel, to go forward bravely, in a battle;

to come to pass, come into execution (skal þess bíða, er þetta gengr fram);

to increase (fé Hall gerðar gekk fram ok gørðist allmikit);

to depart this life (H. bóndi gengr fram til frænda sinna);

ganga fyrir e-n, to present oneself before one (ganga fyrir konung);

ganga fyrir e-u, to take charge of, manage (var þar mart fólk, en húsbóndi gekk svá fyrir, at ekkert skorti); to yield to, be swayed by (hann gekk þá fyrir fortölum hennar);

ganga í gegn e-m, to set oneself against one;

ganga í gegn e-u, to confess, acknowledge;

maðr gengr í gegn, at á braut kveðst tekit hafa, the man confessed and said that he had taken it away;

ganga í mál, to undertake a case;

ganga með e-m (of a woman), to marry;

ganga með barni, to be with child;

ganga með burði (of animals), to be with young;

ganga með e-u, to assist in, plead (ganga með máli, bónorði);

ganga milli (á m., í m.), to go between, intercede;

ganga móti (á m., í m.) e-m, to go to meet one;

ganga móti e-u, to resist, oppose;

to confess, = ganga í gegn, ganga við e-u;

ganga nær e-m, to be troublesome to one (þótti hón œrit nær ganga Þórgerði);

ganga e-m nær, to approach, come near to one (sá hefir á brott komizt, er næst gekk Gunnari um alla hluti);

ganga saman, to marry;

of an agreement, bargain, to be brought about;

saman gekk kaupit með þeim, they came to a bargain;

ganga sundr (í s.), to go asunder, part;

ganga til, to go up to a thing (gangit til ok hyggit at); of the wind, to veer (veðrit gekk til útsuðrs);

e-m gengr e-t til e-s, one has some reason for doing a thing;

en þat gekk mér til þess (that was my reason), at ek ann þér eigi;

hversu hefir ykkr til gengit, how have you fared?

Loka gekk lítt til, it fared ill with L.;

ganga um e-t, to go about a thing;

ganga um beina, to wait upon guests;

ganga um sættir, to go between, as peacemaker;

ganga um e-n, to befall, happen to one (þess, er um margan gengr guma); of the wind, to go round, veer (gekk um veðrit ok styrmdi at þeim); to manage (fékk hón svá um gengit, at);

ganga undan, to escape to absent oneself;

g. undir e-t, to take upon oneself, undertake (a duty);

ganga undir e-n, to subject oneself to;

ganga upp, to be wasted (of money);

to get loose, to he torn loose (þeir glímdu svá at upp gengu stokkar allir á húsinu);

of a storm, gale, to get up, rise (veðr gekk upp);

of an ice-bound river, áin var gengin upp, swollen with ice;

ganga við staf, to walk with a stick;

ganga við e-u or e-t, to avow;

ganga yfir e-t, to go beyond, disregard (hann vildi eigi ganga yfir þat, er hann vissi réttast);

ganga yfir e-n, to overcome, to befall, happen to one;

slíkt sem yfir hefir gengit, all that has happened;

eitt skal yfir okkr ganga, we shall share one fate;

16) refl., gangast.

1) walking (hann mœddist í göngu);

vera í göngu, to be on foot, to walk;

2) course (ganga tungls, vinds).

* * *

pret. gekk or gékk, 2nd pers. gékkt, mod. gékst; pl. gengu, geingu, or géngu, and an old poët. gingu; gengengu in Vsp. 12 is a mere misspelling (vide Sæm. Möb. 258); pres. geng, pl. göngum; pret. subj. gengi (geingi); imperat. gakk and gakktú; with the neg. suffix geng-at, gengr-at, gékk-at, gakk-attu, passim; a middle form göngumk firr, go from me, Gm. 1: a contracted form gá occurs now and then in mod. hymns; it is not vernacular but borrowed from Germ. and Dan.: [cp. Ulf. gaggan; A. S. and Hel. gangan; Scot. and North. E. gang, mod. Engl. go; Dan.-Swed. gange or gå; Germ. gehen; Ivar Aasen ganga: Icel., Scots, and Norsemen have preserved the old ng, which in Germ. and Swed.-Dan. only remains in poetry or in a special sense, e. g. in Germ. compds.]

A. To go:

I. to walk; reið jarl en Karkr gékk, Fms. i. 210, Rm. 1, 2, 6, 14, 23, 24, 30, Edda 10, Grág. ii. 95, passim; ganga leiðar sinnar, to go one’s way, Fms. x. 290, Krók. 26: adding acc., g. alla leið, Fms. xi. 202, 299; g. berg, to climb a cliff; g. afréttar, to search the fell-pastures (fjallganga), Háv. 39; also g. ( to climb) í fjall, í kletta, Fms. x. 313: Icel. also say, ganga skó og sokka, to wear out shoes and socks; hann gékk tvenna skó; ganga berserks gang, q. v.

β. absol. to go a-begging, Grág. i. 226, 232, Ísl. ii. 25; ganga vergang, húsgang, id. (göngumaðr).

II. adding adverbs, infinitives, adjectives, or the like,

α. an adverb denoting direction; g. út ok inn, Vkv. 4, Lv. 26; g. inn, Fms. i. 16, vi. 33; g. út, to go out, Lat. exire, Nj. 194; g. aptr, to return, Fms. x. 352; g. fram, to step forward, Hm. 1, Eg. 165; g. upp, to go up, ashore; g. ofan, niðr, to go down; g. heiman, 199; g. heim, to go home; gakk hingat, come hither! 488; g. móti, í gegn e-m, to go against, to meet one; g. braut, to go away; g. til e-s, or at e-m, to go to one; g. frá e-m, to leave one; g. með e-m, to go with one; g. hjá, to pass by; g. saman, to go together; g. yfir, to go over; g. gegnum, to go through; g. undir, to go under; g. undan, fyrir, to go before; g. eptir, to go behind; g. um, to rove, stroll about, and so on passim; g. í sæti, to go to one’s seat, take a seat, Eg. 551; g. til hvílu, to go to bed, Nj. 201; g. til matar, to go to dinner, Sturl. iii. 111, Eg. 483; g. til vinnu, verks, to go to one’s work, cp. Hm. 58; g. í kirkju, to go to church, Rb. 82; g. á fjall, to go on the fells, Hrafn. 34; g. á skip, to go on board, Fms. x. 10; g. af skipi, to go ashore.

β. with infin., in old poems often dropping ‘at;’ ganga sofa, to go to sleep, Fm. 27; g. at sofa, Hm. 19; g. vega, to go to fight, Vsp. 56, Ls. 15; g. at eiga konu, to go to be married, Grág. i. 318.

γ. with an adj.; g. hræddr, to be afraid; g. úviss, to be in ignorance, etc., Fms. vii. 271, Sks. 250, 688.

2. in a more special sense; g. til einvígis, bardaga, to go to a duel, battle, Nj. 64; g. á hólm (hólmganga), Eg. 504, 506; g. á eintal, Nj. 103; g. til máls við e-n, to speak to one, Eg. 199, 764; g. í glímu, to go a-wrestling, Ísl. ii. 246; g. á fang, id., Ld. 206; g. í danz, to go a-dancing; g. til skripta, to go to shrift, Hom. 157; g. at brúðkaupi, to go to be married, Fms. vii. 278; g. í skóla, klaustr, to go to school, go into a cloister (as an inmate), (hence skóla-genginn, a school-man, scholar), Bs. passim; g. í þjónustu, to take service, Nj. 268; g. í lið með e-m, to enter one’s party, side with one, 100; g. í lög, to enter a league with one; g. ór lögum, to go out of a league, passim; g. í félag, ór félagi, id.; g. á mala, to take service as a soldier, 121; g. á hönd, g. til handa, to submit to one as a liegeman, surrender, Eg. 19, 33, Ó. H. 184, Fms. vii. 180; g. á vald e-m, to give oneself up, Nj. 267; g. á hendr e-m, to encroach upon, Ver. 56; g. í skuld, to bail, Grág. i. 232, Dipl. ii. 12; g. í trúnað, to warrant, Fms. xi. 356; g. til trygða, Nj. 166, and g. til griða, to accept truce, surrender, Fas. ii. 556; g. í mál, to enter, undertake a case, Nj. 31; g. í ánauð, to go into bondage, Eg. 8; g. til lands, jarðar, ríkis, arfs, to take possession of …, 118, Stj. 380, Grág., Fms. passim; g. til fréttar, to go to an oracle, take auspices, 625. 89; g. til Heljar, a phrase for to die, Fms. x. 414; g. nær, to go nigh, go close to, press hard on, Ld. 146, 322, Fms. xi. 240 (where reflex.); var sá viðr bæði mikill og góðr því at Þorkell gékk nær, Th. kept a close eye on it, Ld. 316.

B. Joined with prepp. and adverbs in a metaph. sense:—g. af, to depart from, go off; þá gékk af honum móðrinn ok sefaðisk hann, Edda 28; þá er af honum gékk hamremin, Eg. 125, Eb. 136, Stj. 118; g. af sér, to go out of or beyond oneself; mjök g. þeir svari-bræðr nú af sér, Fbr. 32; í móti Búa er hann gengr af sér ( rages) sem mest, Fb. i. 193; þá gékk mest af sér ranglæti manna um álnir, Bs. i. 135: so in the mod. phrases, g. fram af sér, to overstrain oneself; and g. af sér, to fall off, decay: to forsake, g. af trú, to apostatize, Fms. ii. 213; g. af vitinu, to go out of one’s wits, go mad, Post. 656 C. 31; g. af Guðs boðorðum, Stj. passim: to pass. Páskar g. af, Ld. 200: to be left as surplus (afgangr), Rb. 122, Grág. i. 411, K. Þ. K. 92:—g. aptr, to walk again, of a ghost (aptrganga), Ld. 58, Eb. 278, Fs. 131, 141, passim; and absol., g. um híbýli, to hunt, Landn. 107: to go back, be void, of a bargain, Gþl. 491:—g. at e-m, to go at, attack, Nj. 80, 160: to press on, Grág. i. 51, Dipl. ii. 19 (atgangr): g. at e-u, to accept a choice, Nj. 256; g. at máli, to assist, help, 207: to fit, of a key, lykla þá sem g. at kístum yðrum, Finnb. 234, Fbr. 46 new Ed., N. G. L. i. 383: medic. to ail, e-ð gengr at e-m; ok gengr at barni, and if the bairn ails, 340, freq. in mod. usage of ailment, grief, etc.:—g. á e-t, to go against, encroach upon; ganga á ríki e-s, Fms. i. 2; g. upp á, to tread upon, vii. 166; hverr maðr er ólofat gengr á mál þeirra, who trespasses against their measure, Grág. i. 3: to break, g. á orð, eiða, sættir, trygðir, grið, Finnb. 311, Fms. i. 189, Ld. 234; g. á bak e-u, to contravene, Ísl. ii. 382; ganga á, to go on with a thing, Grág. ii. 363; hence the mod. phrase, mikið gengr á, much going on; hvað gengr á, what is going on? það er farið að g. á það (of a task or work or of stores), it is far advanced, not much left:—g. eptir, to go after, pursue, claim (eptirgangr), Nj. 154, Þórð. 67, Fms. vii. 5; g. eptir e-m, to humour one who is cross, in the phrase, g. eptir e-m með grasið í skónum; vertu ekki að g. eptir stráknum; hann vill láta g. eptir ser (of a spoilt boy, cross fellow): to prove true, follow, hón mælti mart, en þó gékk þat sumt eptir, Nj. 194; eptir gékk þat er mér bauð hugr um, Eg. 21, Fms. x. 211:—g. fram, to go on well in a battle, Nj. 102, 235, Háv. 57 (framgangr): to speed, Nj. 150, Fms. xi. 427: to grow, increase (of stock), fé Hallgerðar gékk fram ok varð allmikit, Nj. 22; en er fram gékk mjök kvikfé Skallagríms, Eg. 136, Vígl. 38: to come to pass, skal þess bíða er þetta gengr fram, Nj. 102, Fms. xi. 22: to die, x. 422:—g. frá, to leave (a work) so and so; g. vel frá, to make good work; g. ílla frá, to make bad work; það er ílla frá því gengið, it is badly done:—g. fyrir, to go before, to yield to, to be swayed by a thing; heldr nú við hót, en ekki geng ek fyrir slíku, Fms. i. 305; þó at vér gangim heldr fyrir blíðu en stríðu, ii. 34, Fb. i. 378, Hom. 68; hvárki gékk hann fyrir blíðyrðum né ógnarmálum, Fms. x. 292; hann gékk þá fyrir fortülum hennar, Bs. i. 742: in mod. usage reflex., gangast fyrir íllu, góðu: to give away, tók hann þá at ganga fyrir, Fb. i. 530: Icel. now say, reflex., gangast fyrir, to fall off, from age or the like (vide fyrirgengiligr): to prevent, skal honum þá eigi fyrnska fyrir g., N. G. L. i. 249; þá er hann sekr þrem mörkum nema nauðsyn gangi fyrir, 14; at þeim gangi lögleg forföll fyrir, Gþl. 12:—g. í gegn, to go against, to meet, in mod. usage to deny, and so it seems to be in Gþl. 156; otherwise in old writers it always means the reverse, viz. to avow, confess; maðr gengr í gegn, at á braut kveðsk tekit hafa, the man confessed and said that he had taken it away, Ísl. ii. 331; ef maðr gengr í gegn legorðinu, Grág. i. 340; sá goði er í gegn gékk ( who acknowledged) þingfesti hans, 20; hann iðraðisk úráðs síns, ok gékk í gegn at hann hefði saklausan selt herra sinn, Sks. 584,—this agrees with the parallel phrase, g. við e-t, mod. g. við e-u, to confess, both in old and mod. usage, id.:—g. hjá, to pass by, to waive a thing, Fms. vi. 168:—g. með, to go with one, to wed, marry (only used of a woman, like Lat. nubere), þú hefir þvert tekit at g. með mér, Ld. 262, Sd. 170, Grág. i. 178, Þiðr. 209, Gkv. 2. 27, Fms. xi. 5: medic., g. með barni, to go with child, i. 57; with acc. (barn), Bs. i. 790, and so in mod. usage; a mother says, sama sumarið sem eg gékk með hann (hana) N. N., (meðgöngutími); but dat. in the phrase, vera með barni, to be with child; g. með burði, of animals, Sks. 50, Stj. 70; g. með máli, to assist, plead, Eg. 523, Fms. xi. 105, Eb. 210; g. með e-u, to confess [Dan. medgaae], Stj., but rare and not vernacular:—g. milli, to go between, intercede, esp. as a peacemaker, passim (milli-ganga, meðal-ganga):—g. í móti, to resist, Nj. 90, 159, 171: of the tide, en þar gékk í móti útfalls-straumr, Eg. 600:—g. saman, to go together, marry, Grág. i. 324, Fms. xi. 77: of a bargain, agreement, við þetta gékk saman sættin, Nj. 250; saman gékk kaupit með þeim, 259:—g. sundr, to go asunder, part, and of a bargain, to be broken off, passim:—g. til, to step out, come along; gangit til, ok blótið, 623. 59; gangit til, ok hyggit at, landsmenn, Fms. iv. 282: to offer oneself, to volunteer, Bs. i. 23, 24: the phrase, e-m gengr e-ð til e-s, to purpose, intend; en þat gékk mér til þess ( that was my reason) at ek ann þér eigi, etc., Ísl. ii. 269; sagði, at honum gékk ekki ótrúnaðr til þessa, Fms. x. 39; gékk Flosa þat til, at …, Nj. 178; gengr mér meirr þat til, at ek vilda firra vini mína vandræðum, Fms. ii. 171; mælgi gengr mér til, ‘tis that I have spoken too freely, Orkn. 469, Fms. vi. 373, vii. 258: to fare, hversu hefir ykkr til gengið, how have you fared? Grett. 48 new Ed.; Loka gékk lítt til, it fared ill with L., Fb. i. 276: mod., þat gékk svá til, it so happened, but not freq., as bera við is better, (tilgangr, intention):—g. um e-t, to go about a thing; g. um sættir, to go between, as peacemaker, Fms. v. 156; g. um beina, to attend guests, Nj. 50, passim: to manage, fékk hón svá um gengit, Grett. 197 new Ed.; hversu þér genguð um mitt góðs, 206: to spread over, in the phrase, má þat er um margan gengr; þess er um margan gengr guma, Hm. 93: to veer, go round, of the wind, gékk um veðrit ok styrmdi at þeim, the wind went round and a gale met them, Bs. i. 775:—g. undan, to go before, escape, Ver. 15, Fms. vii. 217, Blas. 49: to be lost, wasted, jafnmikit sem undan gékk af hans vanrækt, Gþl. 338: to absent oneself, eggjuðusk ok báðu engan undan g., Fms. x. 238:—g. undir, to undertake a duty, freq.: to set, of the sun, Rb. 468, Vígl. (in a verse): to go into one’s possession, power, Fms. vii. 207;—g. upp, to be wasted, of money, Fær. 39, Fms. ix. 354: of stones or earth-bound things, to get loose, be torn loose, þeir glímdu svá at upp gengu stokkar allir í húsinu, Landn. 185; flest gékk upp þat sem fyrir þeim varð, Háv. 40, Finnb. 248; ok gékk ór garðinum upp ( was rent loose) garðtorfa frosin, Eb. 190: to rise, yield, when summoned, Sturl. iii. 236: of a storm, gale, to get up, rise, veðr gékk upp at eins, Grett. 94, Bárð. 169; gengr upp stormr hinn sami, Bs. ii. 50: of an ice-bound river, to swell, áin var ákafliga mikil, vóru höfuðísar at báðum-megin, en gengin upp ( swoln with ice) eptir miðju, Ld. 46, Fbr. 20 new Ed., Bjarn. 52; vötnin upp gengin, Fbr. 114; áin var gengin upp ok íll yfirferðar, Grett. 134:—g. við, in the phrase, g. við staf, to go with a staff, rest on it: with dat., g. við e-u, to avow (vide ganga í gegn above):—g. yfir, to spread, prevail, áðr Kristnin gengi yfir, Fms. x. 273; hétu á heiðin goð til þess at þau léti eigi Kristnina g. yfir landit, Bs. i. 23: the phrase, láta eitt g. yfir báða, to let one fate go over both, to stand by one another for weal and woe; hefi ek því heitið honum at eitt skyldi g. yfir okkr bæði, Nj. 193, 201, 204, Gullþ. 8: so in the saying, má þat er yfir margan gengr, a common evil is easier to bear, Fbr. 45 new Ed. (vide um above); muntu nú verða at segja slíkt sem yfir hefir gengið, all that has happened, Fms. xi. 240; þess gengr ekki yfir þá at þeir vili þeim lengr þjóna, they will no longer serve them, come what may, Orkn. 84: to overrun, tyrannize over, þeir vóru ójafnaðar menn ok ganga þar yfir alla menn, Fms. x. 198 (yfirgangr): to transgress, Hom. 109: to overcome, þótti öllum mönnum sem hann mundi yfir allt g., Fms. vii. 326: a naut. term, to dash over, as spray, áfall svá mikit at yfir gékk þegar skipit, Bs. i. 422; hence the metaph. phrase, g. yfir e-n, to be astonished; það gengr yfir mig, it goes above me, I am astonished.

C. Used singly, of various things:

1. of cattle, horses, to graze (haga-gangr); segja menn at svín hans gengi á Svínanesi, en sauðir á Hjarðarnesi, Landn. 124, Eg. 711; kálfrinn óx skjótt ok gékk í túni um sumarit, Eb. 320; Freyfaxi gengr í dalnum fram, Hrafn. 6; þar var vanr at g. hafr um túnit, Nj. 62; þar var til grass (görs) at g., Ld. 96, Grág. passim; gangandi gripr, cattle, beasts, Bjarn. 22; ganganda fé, id., Sturl. i. 83, Band. 2, Ísl. ii. 401.

2. of shoals of fish, to go up, in a river or the like (fiski-ganga, -gengd); vötn er netnæmir fiskar g. í, Grág. i. 149; til landauðnar horfði í Ísafirði áðr fiskr gékk upp á Kvíarmiði, Sturl. ii. 177; fiskr er genginn inn ór álum, Bb. 3. 52.

3. of the sun, stars, vide B. above, (sólar-gangr hæstr, lengstr, and lægstr skemstr = the longest and shortest day); áðr sól gangi af Þingvelli, Grág. i. 24; því at þar gékk eigi sól af um skamdegi, Landn. 140, Rb. passim:—of a thunder-storm, þar gékk reiði-duna með eldingu, Fb. iii. 174:—of the tide, stream, water, vide B. above, eða gangi at vötn eða skriður, K. Þ. K. 78.

4. of a ship, gékk þá skipit mikit, Eg. 390, Fms. vi. 249; létu svá g. suðr fyrir landit, Eg. 78; lét svá g. suðr allt þar til er hann sigldi í Englands-haf, Ó. H. 149; réru nótt ok dag sem g. mátti, Eg. 88; gékk skipit brátt út á haf, Ó. H. 136.

β. to pass; kvað engi skip skyldi g. (go, pass) til Íslands þat sumar, Ld. 18.

II. metaph. to run out, stretch out, project, of a landscape or the like; gengr haf fyrir vestan ok þar af firðir stórir, Eg. 57; g. höf stór ór útsjánum inn í jörðina; haf (the Mediterranean) gengr af Njörva-sundum (the Straits of Gibraltar), Hkr. i. 5; nes mikit gékk í sæ út, Eg. 129, Nj. 261; í gegnum Danmörk gengr sjór (the Baltic) í Austrveg, A. A. 288; fyrir austan hafs-botn þann (Bothnia) er gengr til móts við Gandvík (the White Sea), Orkn. begin.: frá Bjarmalandi g. lönd til úbygða, A. A. 289; Europa gengr allt til endimarka Hispaniae, Stj. 83; öllum megin gengr at henni haf ok kringir um hana, 85; þessi þinghá gékk upp ( extended) um Skriðudal, Hrafn. 24: of houses, af fjósi gékk forskáli, Dropl. 28.

2. to spread, branch out; en af því tungurnar eru ólíkar hvár annarri, þær þegar, er ór einni ok hinni sömu hafa gengit eða greinzt, þá þarf ólíka stafi í at hafa, Skálda (Thorodd) 160: of a narrative, gengr þessi saga mest af Sverri konungi, this story goes forth from him, i. e. relates to, tells of him, Fb. ii. 533; litlar sögur megu g. af hesti mínum, Nj. 90; um fram alla menn Norræna þá er sögur g. frá, Fms. i. 81.

III. to take the lead, prevail; gékk þaðan af í Englandi Valska, thereafter (i. e. after the Conquest) the Welsh tongue prevailed in England, Ísl. ii. 221; ok þar allt sem Dönsk tunga gengi, Fms. xi. 19; meðan Dönsk tunga gengr, x. 179:—of money, to be current, hundrað aura þá er þá gengu í gjöld, Dropl. 16; eigi skulu álnar g. aðrar en þessar, Grág. i. 498; í þenna tíð gékk hér silfr í allar stórskuldir, 500, Fms. viii. 270; eptir því sem gengr ( the course) flestra manna í millum, Gþl. 352:—of laws, to be valid, ok var nær sem sín lög gengi í hverju fylki, Fms. iv. 18; Óðinn setti lög í landi sínu þau er gengit höfðu fyrr með Ásum, Hkr. i. 13; þeirra laga er gengu á Uppsala-þingi, Ó. H. 86; hér hefir Kristindóms-bálk þann er g. skal, N. G. L. i. 339; sá siðr er þá gékk, Fb. i. 71, (vide ganga yfir):—of sickness, plague, famine, to rage, þá gékk landfarsótt, bóla, drepsótt, hallæri, freq.; also impers., gékk því hallæri um allt Ísland, Bs. i. 184; mikit hallæri ok hart gékk yfir fólkið, 486, v. l.; gékk sóttin um haustið fyrir sunnan land; þá gékk mest plágan fyrri, Ann. 1402, 1403.

IV. to go on, last, in a bad sense, of an evil; tókst síðan bardagi, ok er hann hafði gengit um hríð, Fs. 48: impers., hefir þessu gengit ( it has gone on) marga manns-aldra, Fms. i. 282; gékk því lengi, so it went on a long while, Grett. 79 new Ed.; gékk þessu enn til dags, Nj. 272; ok gékk því um hríð, 201; ok gékk því allan þann dag, Fms. vii. 147; lát því g. í allt sumar, xi. 57; gengr þessu þar til er …, Fb. i. 258.

V. denoting violence; létu g. bæði grjót ok vápn, Eg. 261; létu þá hvárir-tveggju g. allt þat er til vápna höfðu, Fms. ix. 44; láta höggin g., to let it rain blows, Úlf. 12. 40; háðung, spottyrði, hróp ok brigzl hver lét með öðrum g. á víxl, Pass. 14. 3, (vápna-gangr); Birkibeinar róa þá eptir, ok létu g. lúðrana, and sounded violently the alarum, Fms. ix. 50, (lúðra-gangr); láta dæluna g., to pour out bad language, vide dæla.

VI. to be able to go on, to go, partly impers.; ef þat gengr eigi, if that will not do, Fms. vi. 284; svá þykt at þeim gékk þar ekki at fara, they stood so close that they could not proceed there, Nj. 247; þá nam þar við, gékk þá eigi lengra, there was a stop; then it could go no farther, Fms. xi. 278; leiddu þeir skipit upp eptir ánni, svá sem gékk, as far as the ship could go, as far as the river was navigable, Eg. 127: esp. as a naut. term, impers., e. g. þeim gékk ekki fyrir nesið, they could not clear the ness; þá gengr eigi lengra, ok fella þeir þá seglið, Bs. i. 423; at vestr gengi um Langanes, 485, v. l.

VII. with adverbs; g. létt, fljótt, to go smoothly; g. þungt, seint, to go slowly; oss munu öll vápna-viðskipti þungt g. við þá, Nj. 201; þungt g. oss nú málaferlin, 181; gékk þeim lítt atsóknin, Stj. 385; at þeim feðgum hefði þá allir hlutir léttast gengit, Bs. i. 274; seint gengr, Þórir, greizlan, Ó. H. 149; g. betr, verr, to get the better, the worse; gékk Ribbungum betr í fyrstu, Fms. ix. 313; gengu ekki mjök kaupin, the bargain did not go well, Nj. 157, cp. ganga til (B. above):—to turn out, hversu g. mundi orrostan, 273; gékk þá allt eptir því sem Hallr hafði sagt, 256; ef kviðir g. í hag sækjanda, if the verdict goes for the plaintiff, Grág. i. 87; þótti þetta mál hafa gengit at óskum, Dropl. 14; mart gengr verr en varir, a saying, Hm. 39; þykir honum nú at sýnu g. ( it seems to him evident) at hann hafi rétt hugsað, Fms. xi. 437; g. andæris, to go all wrong, Am. 14; g. misgöngum, to go amiss, Grág. i. 435; g. e-m í tauma, to turn false ( crooked); þat mun mér lítt í tauma g. er Rútr segir, Nj. 20; g. ofgangi, to go too high, Fms. vii. 269.

VIII. of a blow or the like; hafði gengit upp á miðjan fetann, the axe went in up to the middle of the blade, Nj. 209; gékk þegar á hol, 60; gékk í gegnum skjöldinn, 245, Fb. i. 530.

IX. of law; láta próf g., to make an enquiry; láta vátta g., to take evidence, D. N.

X. to be gone, be lost; gékk hér með holdit niðr at beini, the flesh was torn off, Fb. i. 530: esp. in pass. part. genginn, dead, gone, eptir genginn guma, Hm. 71; moldar-genginn, buried, Sl. 60; hel-genginn, 68; afli genginn, gone from strength, i. e. powerless, Skv. 3. 13.

β. gone, past; gengið er nú það görðist fyr, a ditty; mér er gengið heimsins hjól, gone for me is the world’s wheel ( luck), a ditty.

XI. used as transit. with acc.; hann gengr björninn á bak aptr, he broke the bear’s back in grappling with him, Finnb. 248; ok gengr hana á bak, ok brýtr í sundr í henni hrygginn, Fb. i. 530.

2. medic. with dat. to discharge; ganga blóði, to discharge blood (Dan. blodgang), Bs. i. 337, 383; Arius varð bráðdauðr ok gékk ór sér öllum iðrum, Ver. 47.

D. REFLEX.:

I. singly, gangask, to be altered, to change, be corrupted; gangask í munni, of tradition; var þat löng ævi, ok vant at sögurnar hefði eigi gengisk í munni, Ó. H. pref.; má því eigi þetta mál í munni gengisk hafa, Fb. ii. Sverr. S. pref.; ok mættim vér ráða um nokkut, at málit gengisk, that the case could miscarry, be lost, Glúm. 380:—láta gangask, to let pass. waive; lét Páll þá g. þá hluti er áðr höfðu í millum staðit, Sturl. i. 102; ef þú lætr eigi g. þat er ek kref þik, Fms. xi. 61.

2. e-m gengsk hugr við e-t, to change one’s mind, i. e. to be moved to compassion, yield; sótti hón þá svá at honum gékksk hugr við, Eb. 264; þá gékksk Þorgerði hugr við harma-tölur hans, Ld. 232; ok mun honum g. hugr við þat, svá at hann mun fyrirgefa þér, Gísl. 98; nú sem hann grét, gékksk Ísak hugr við, Stj. 167; er sendimaðr fann at Birni gékksk hugr við féit, Ó. H. 194; við slíkar fortölur hennar gékksk Einari hugr (E. was swayed) til ágirni, Orkn. 24.

II. with prepp. (cp. B. above); gangask at, to ‘go at it,’ engage in a fight; nú gangask þeir at fast, Dropl. 24, Ísl. ii. 267; gengusk menn at sveitum, of wrestlers, they wrestled one with another in sections (Dan. flokkevis), Glúm. 354; þeir gengusk at lengi, Finnb. 248:—gangask fyrir, vide B. above:—gangask í gegn, at móti, to stand against, fight against; at vér látim ok eigi þá ráða er mest vilja í gegn gangask (i. e. the extreme on each side), Íb. 12, cp. Fms. ii. 241; at þeir skipaði til um fylkingar sínar, hverjar sveitir móti skyldi g., i. e. to pair the combatants off, ix. 489; þeir risu upp ok gengusk at móti, Stj. 497. 2 Sam. ii. 15:—g. nær, to come to close quarters (Lat. cominus gerere), Nj. 176, Fms. xi. 240:—gangask á, to dash against one another, to split; á gengusk eiðar, the oaths were broken, Vsp. 30: to be squared off against one another, sú var görð þeirra, at á gengusk vígin húskarlanna, Rd. 288; ekki er annars getið en þeir léti þetta á gangask, i. e. they let it drop, Bjarn. 47; gangask fyrir, to fall off, Fms. iii. 255:—gangask við, to grow, gain strength; áðr en við gengisk hans bæn, before his prayer should be fulfilled, x. 258; ef þat er ætlað at trúa þessi skuli við g., Nj. 162; hétu þeir fast á guðin, at þau skyldi eigi láta við garrgask Kristniboð Ólafs konungs, Fms. ii. 32; þetta gékksk við um öll þau fylki, vii. 300; mikit gékksk Haraldr við (H. grew fast) um vöxt ok afl, Fb. i. 566; Eyvindr hafði mikið við gengizk um menntir, E. had much improved himself in good breeding, Hrafn. 24; vildi hann prófa hvárr þeirra meira hafði við gengisk, which of them had gained most strength, Grett. 107: to be in vogue, in a bad sense, ok löngum við gengisk öfund ok rangindi, Fms. i. 221, cp. Pass. 37. 7:—gangask ór stað, to be removed, Fms. xi. 107.

III. in the phrase, e-m gengsk vel, ílla, it goes well, ill with one, Hom. 168, Am. 53; ílls gengsk þér aldri, nema …, the evil will never leave thee, thou wilt never be happy, unless …, 65.

* * *

(að), v. impers., e-m latar, one becomes slow, slackens; élinu latar, the snow-storm abates.

* * *

pres. læt, læt’k, Edda (in a verse), pl. látum; pret. lét, 2nd pers. lézt (rhyming with h ristir in Edda in a verse); subj. léti; imperat. lát, láttú; part. látinn: middle forms, pres. látumk, Am. 89; pret. létumk, Hm. 106, Eb. (in a verse), Eg. 103 (in a verse): with neg. suff., pres. lækk-að ek, I let not, Ó. H. 171 (in a verse); pret. lét-a, Skv. 3. 42; imperat. lát-attu or lát-aþu, Sdm. 28, Líkn. 6: [Ulf. lêtan = ἀφιέναι; A. S. lætan; Old Engl. laten; Engl. let; O. H. G. lazan; Germ. lassen; Swed. låta; Dan. lade.]

A. To let, put, place; bauð hann at láta þá í myrkva-stofu, MS. 623. 30; var Haraldr þar inn látinn ( shut in), Hkr. iii. 69; láta naut inn, to let ‘neat’ in a stall, let them in, Gísl. 20; láta út, to let out, Fms. vi. 215.

II. to let, suffer, grant; vil ek þess biðja yðr, herra, at þér létið oss mörk yðra, Ld. 112; konungr let margar tóptir til garða þar á árbakkanum, Fms. ii. 27; láta laust, to let go, let loose, Nj. 70, Fms. i. 168; hann vildi eigi láta þenna hest, viii. 123; láta hlut sinn, to let go one’s share, be worsted, i. 74.

2. to leave, forsake; biðr hann at þeir láti blótin, Fms. x. 274; láta fyrir róða, to throw to the winds, see róði, and láta fur lið; hann lét ok fur lið allan farangr sinn, Ísl. ii. 362; láta einan, to forfake a person; láttu mig, Drottinn, einan ekki, Pass.; hann ætlaði at láta eina ( to divorce) drottningina, Fms. vii. 171.

3. to lose; ok létir þú hrossin eigi at síðr, Ld. 146; en ef þeir verða forflótta, þá munu þeir láta lið sitt, Eg. 284; fénu því sem hann hafði látið, Magn. 528; láta skal hann ok féit allt, Fms. vii. 24; at ek hafa fyrir því látið manndóm eða sannindi, ix. 333; láta leikinn, to lose the game, Edda 31; láta lífit, to lose one’s life, Eg. 14, Nj. 15, Fms. xi. 3.

4. with dat. to suffer loss in or of a thing; lætr Álfr þar lífinu, suffered loss of his life, perished, Finnb. 256; hét ek því at láta heldr lífi mínu (líf mitt, v. l.), en ganga á þenna eiðstaf, Fms. viii. 155; gengu á jökla upp ok létu lífi er dagleið var til bygða, Bs. i. 408; fyrr skal ek mínu fjörvi láta, Skv. 3. 15; þú skalt láta mínu landi, 10: and in mod. usage, láta kálfi, to drop the calf; and láta fóstri, to miscarry.

5. to let do or let be done; hann lét sveininum ekki í mein, he let nothing be done to the boy, indulged him in everything, Nj. 147; Dofri unni honum svá mikit at hann mátti ekki í móti honum láta, Fb. i. 566, cp. láta eptir, undan e-m, etc.

6. vóru þá látnir fjötrar af Hallfreði, Fms. ii. 12; þá láta þeir þegar af sér tjöldin, Eg. 261; vil ek at þú látir lokur frá hurðum, Gísl. 28; láta barn af brjósti, to wean a child, N. G. L. i. 340; láta hest á stall, Karl. 5: láta í ljós, to make known, Sks. 195: láta blóð, to let blood (blóð-lát).

III. with prepp.; láta af e-u, to leave off, desist from; sumir létu af blótum, Fms. i. 32; þú vill seint láta af mann-drápum, 274; Þorgeirr mun eigi fyrr af láta enn hann ræðr þér bana, Nj. 109; á enum næstum hálfum mánaði er fallsótt lætr af ( ceases), Grág. i. 458; láta af hendi, to let out of one’s hands, deliver up, Eg. 66, Nj. 186, Fms. vii. 173; láta fé af, to kill, slaughter (cattle), Grág. i. 429, K. Þ. K. 80, 92, Rb. 344:—láta aptr, to shut; kómu Austmenn í virkit, því at Austmenn höfðu eigi aptr látið, Landn. 162; láttu aptr dyrnar, shut the door:—láta at, to yield, comply; mun ek láta at yðr, I will comply with you, MS. 623. 24; alla þá er at mínum orðum láta, Eg. 18; hann (the ship) fór jafnan hallr ok lét eigi at stjórn, she heeled over and obeyed not the helm, Fms. iii. 13:—láta eptir e-m, to indulge; Þórðr lét þat eptir honum, Eg. 188; þær (the scales) sýndusk honum svá vægar, at ef eitt lítið hár væri lagt i, at þó mundu þær eptir láta, Sks. 643: absol., láta eptir, with acc. to leave behind, MS. 623. 36, Eg. 87, 220:—láta fram, láti mik fram at Kolskeggi, Nj. 97:—láta fyrir, to let go, give way, yield; ok sagt, at fyrir lét annarr fylkingar-armrinn, Fms. vi. 317; þeir munu verða fyrir at láta ef vér leggjum sköruliga at, vii. 257; hann lætr ekki fyrir járni né eldi, Kb. 544. 39, Gþl. 285:—láta í, to let go into; láta í ker, to pour into a vessel, fill it (í-lát), Konr.:—láta til, to yield; Einarr vildi með engu móti láta til við Harald konung, Fms. iii. 62; þar kemr enn þófinu at konungr lætr til, ok mælti svá, xi. 429; var þá Gunnarr við hana lengi fár, þar til er hón lét til við hann, Nj. 59:—láta undan, to yield to, give way; ek skal hvergi undan þér láta, 27:—láta upp, to open (opp. to láta aptr), Eg. 409, 602, Fms. ix. 26, 476; lætr Kjartan þenna upp, K. let him get up, Ld. 168: láta uppi, to lay out; ok lætr hann rétt skírn uppi, at hann láti at lögheimili sinu, K. Þ. K. 6; ok ertú saklauss, ef þú lætr uppi ( grants) vistina, Glúm. 327; ef féit er eigi uppi látið, Grág. i. 384; en ef hinn lætr honum eigi uppi mat þann, 47; látum nú þat uppi ( let us make a clean breast) er vér höfum jafnan mælt, Fms. ix. 333:—láta út, to let out, of a thing shut in; at hann mundi brjóta upp hurðina, ef hann væri eigi út látinn, vi. 215: naut. to let go, put to sea, síðan létu þeir út ok sigldu til Noregs, Nj. 128.

IV. with infin. to let, cause, make; látið mik vita, let me know, Nj. 231; er ek lét drepa Þóri, Fms. v. 191; faðir Bjarnar, er Snorri Goði lét drepa, Landn. 93; Gunnarr mun af því láta vaxa úþokka við þik, Nj. 107; lét hón þar fjándskap í móti koma, Ld. 50; hann sá engan annan kost, en láta allt svá vera sem Björgólfr vildi, Eg. 24; ef bóndinn lætr hann á brott fara, Grág. i. 157; þá létu þeir stefna þing fjölmennt, Fms. i. 20; konungr lét græða menn sína, … en veita umbúð, Eg. 34; ok lét leiða hann á land upp ok festa þar upp, Nj. 9; þá skal hann stefna honum, ok láta honum varða útlegð, Grág. i. 47, 385; þá lét Þorbjörn vera kyrt ok fór leið sína, Háv. 46; láttú búnar þessar þegar er ek læt eptir koma, let them be ready when I call for them, id.; lát þér þat í hug koma! … láttú þér því þykkja minstan skaða um fjártjón, ok þú skalt láta þér í hug koma, at …, Sks. 446, and in numberless instances.

2. with a reflex. infin. to let a thing be done or become, or referring to a person himself, to let oneself do, etc.; láttú nemask þat, learn that! mark that! Skv. 1. 23; er hón lét sveltask, Og. 17, Skv. 3. 27; skulu þér þá ekki eptir ganga, ok láta þá sjálfa á sjásk, Nj. 147; Egill mun ekki letjask láta nema þú sér eptir, Eg. 257; at frændr yðrir ok vinir láti mjök hallask eptir þínum fortölum, Fms. ii. 32; ef sá maðr lætr í dóm nefnask er nú var frá skiliðr, Grág. i. 16; ok hafi hinn fellda hana, ok látið á fallask, and let himself fall upon her, ii. 60; ok láti kaupask verk at, if he lets work be bought of him, i. e. works for wages, i. 468; hann lét fallask þvers undan laginu, Nj. 246; ef hón vill vígjask láta til nunnu, Grág. i. 307; láta sér fátt um e-t finnast, to disapprove, Fas. i. 51; áðr hann láti af berask, Fms. ii. 12.

3. with part. pass., in circumlocutory phrases; hann lét verða farit, he went, Fagrsk. 120; létu þeir víða verða farit, they rowed much about, 185; liðit skal láta verða leitað bæjarins, Fms. viii. 374; lét konungr þá verða sagt, v. 201; hann lét hana verða tekna, he seized her, ‘let her be taken,’ Fas. ii. 153: ellipt., omitting the infin., láta um mælt, to let be said, to declare, Vígl. 76 new Ed.: rare in prose, but freq. in old poetry, ek lét harðan Hunding veginn, I sent H. to death, Hkv. 1. 10; láta soðinn, Gm. 18; gulli keypta léztú Gýmis dóttur, Ls. 42; láta trú boðna, Od. 9; lét of sóttan, Haustl.

V. naut. to stand; lata út, lata í haf, to let go, put out to sea, Eg. 370; síðan létu þeir út ok sigldu til Noregs, Nj. 128; var honum sagt at þeir höfðu út látið, 134; hann bar á skip ok lét í haf, 282, Ld. 50; láta til lands, to stand towards land, to put in, Fms. i. 294; láta at landi, id., 228; vil ek ráða yðr, at þér látið í brott héðan, Eb. 330.

B. Metaph. usages:

1. to behave, comport oneself, by gestures, manners, or by the voice, answering to lát (III); forvitni er mér á hversu þeir láta, Glúm. 327; láta sem vitstoli, Stj. 475; hann bað menn eigi syrgja né láta öðrum herfiligum látum, Nj. 197; hann sofnaði fast, ok lét ílla í svefni, to be unruly in sleep, 94, 211; fámk vér eigi við skrafkarl þenna er svá lætr leiðinliga, Háv. 52; björn ferr at henni, ok lætr allblítt við hana, fondles her, Fas. i. 51; bæði er, at þú ert görfiligr maðr, enda lætr þú allstórliga, makest thyself big, Ld. 168; jarl lét sér fátt til hans, the earl treated him coldly, Fms. i. 58; lét hann sér fátt um finnask, vii. 29; láta hljótt yfir e-u, to keep silence about a thing, Nj. 232, Al. 15; láta kyrt um e-t, id.; láta mikit um sik, to pride oneself, puff oneself up, Grett. 108; Björgólfr kallaði annat sinn ok þriðja—þá svarar maðr, lát eigi svá ! lát eigi svá, maðr! segir hann, Fms. ix. 50.

2. láta vel, ílla yfir e-u, to express approval, disapproval of a thing; mun ek segja þeim tíðendin ok láta ílla yfir verkinu, Nj. 170; Brynjólfr lét ílla yfir þessi ráða-görð, Eg. 24; Kveldúlfr lét vel yfir því, 115, Nj. 46; hann lætr vel yfir því, he expressed himself favourably about it, Ld. 50; ok létu menn hans vel yfir þessu, 168; lét hann vel yfir þeirra eyrendi, Fms. i. 16.

3. to make as if; hann gengr leið sína, ok lætr sem hann sjái ekki sveinana, Háv. 52; mun ek nú taka í hönd þér ok láta sem ek festa mér Helgu dóttur þína, Ísl. ii. 206; Þjóstólfr gékk með öxi reidda ok lét þat engi sem vissi, Nj. 25; láttú sem hinn átti dagr Jóla sé á Drottins-degi, Rb. 128; ok mun ek láta sem ek taka af þeim, Nj. 170; en fólk þetta lét sem ekki væri jafnskylt sem Jóla-drykkjan þessi, Fms. vii. 274: the phrase, honum er ekki svo leitt sem hann lætr.

4. to estimate, value; manngjöld skyldi jöfn látin ok spora-höggit, Nj. 88; hann vildi eigi heyra at nokkurr konungr væri honum jafn látinn á Norðrlöndum, Fms. v. 191; því at þeir þoldu þat eigi, at Finnbogi var framar látinn, Finnb. 290; fátt er betr látið en efni eru til, a saying, Band. 6 new Ed.; er nú er heilagr látinn, Clem. 49.

5. to express, say; í fylki þat eða hérað, er sá lét sik ór vera, Gþl. 155; lætr þat ( he intimates) at sú gjöf var gör með ráði konungs, Eg. 35; Þorfinnr bóndi lét heimilt skyldu þat, 564; létu þeir ( they declared) nú sem fyrr, at hón festi sik sjálf, Nj. 49: to run so and so, of writs, books, skrá er svá lét, Dipl. ii. 19; máldaga svá látanda, Vm. 47.

6. to emit a sound, scream, howl; hátt kveði þér, en þó lét hærra atgeirinn er Gunnarr gékk út, Nj. 83; sem kykvendi léti, Fms. vi. 202; óttask ekki hversu sem sjór lét, vii. 67; at veðrátta léti ílla um haustið, Ld. 50; hann heyrir ok þat er gras vex á jörðu ok allt þat er hærra lætr, Edda 17; ok einn tíma er prestr lýtr at honum, þá lætr í vörrunum—tvö hundruð í gili, tvau hundruð í gili, Band. 14; ok lét hátt í holsárum, sem náttúra er til sáranna, Fbr. 111 new Ed.

C. Reflex.:

I. to be lost, to die, perish; betra þykki mér at látask í þínu húsi, en skipta um lánar-drottna, Nj. 57; létusk ( fell) fjórtán menn, 98; kómusk fimm á skóginn en þrír létusk, Eg. 585; ok létzk hón þeirra síðast, Ld. 58; hversu mart hefir hér fyrir-manna látisk—Hér hefir látisk Njáll ok Bergþóra ok synir þeirra allir, Nj. 203.

2. to declare of oneself, feign, etc.; lézk þar vilja sína kosti til leggja, Fms. i. 22; en allir létusk honum fylgja vilja, ix. 316; ek býð þangat þeim mönnum, er fé látask at honum hafa átt, Grág. i. 409.

II. part. látinn, dead, deceased, Eg. 300, Nj. 112, Ld. 8, Fms. vii. 274.

2. vel látinn, highly esteemed, in good repute, Ísl. ii. 122, Sks. 441; við látinn, on the alert, ready, Fms. viii. 371, ix. 459; það er svá við látið, it so happens, Fb. i. 204; vel fyrir látinn, well prepared, Grett. 110 A.

* * *

(legg, lagða, lagiðr, lagðr, laginn), v.

1) to lay, place (Már hafði lagt höfuð sitt í kné Rannveigar);

leggja net, to lay a net;

2) to put;

leggja eld í, to put fire to;

leggja söðul á hest, to put a saddle on a horse;

leggja árar upp, to lay up the oars, give up pulling;

leggja ofan segi, to haul down, take in the sails;

leggja at jörðu, at velli (or við jörðu, við velli), to overthrow, slay, kill;

leggja hlut sinn, to lose one’s lot, be worsted;

3) to lay, drop, of a beast (hvelparnir, er eigi vóru lagðir);

4) to lay, make, build;

leggja garða, to make fences;

5) to appoint, fix (leggja stefnu, leika, bardaga);

6) to tax, value (hann lagði hálft landit fyrir sex tigi silfrs);

leggja e-n úgildan, to award no fine for, put no price on;

leggja at léttu, to make light of;

7) to settle;

leggja sakar, to settle strife;

leggja lög, to lay down laws;

leggja leið sína, to take a direction;

hann lagði mjök kvámur sínar í Ögr, he was in the habit of coming often to O.;

8) to allot, assign (þér mun lagit verða at vera einvaldskonungr yfir Noregi);

hvat mun til líkna lagt Sigurði, what comfort is there appointed for S.?;

þér var lengra líf lagit, a longer life was destined for thee;

9) to lay out, pay, discharge;

leggja at veði, to give as bail;

leggja á hættu, to risk;

leggja á mikinn kostnað, to run into great expenses;

leggja líf á, to stake one’s life on a thing;

leggja fé til höfuðs e-m, to set a price on one’s head;

10) to lay a ship’s course, stand of or on, sail, absol., or the ship in dat. or acc., lét hann blása herblástr ok leggja út ór höfninni, and sailed out of the harbour;

leggja at, to land (lagði hann at við Sundólfsstaði);

in a naval battle, to attack (lögðu þeir þá at þeim);

leggja undir land, to stand in towards land;

fig. to give in;

leggja (skip) í rétt, to drift or run before the wind;

11) to set off, start;

leggja á flótta, to take toftight;

leggja eptir e-m, to pursue;

leggja upp, to start on a journey;

12) to stab, thrust, with a weapon (Þ. leggr hann spjóti til bana);

13) impers. it turns, is driven in a direction (of smoke, smell, fire);

hingat leggr allan reykinn, all the smoke blows hitherward;

to freeze over, be covered with snow or ice (þá er ísa lagði á vötn);

leggja nær, to be on the brink of;

nær lagði þat úfœru einu sinni, it had well nigh come to a disaster;

14) with preps.:

leggja e-t af, to cede, give up (H. bróðir hans lagði af við hann sinn part í eyjunni);

to leave off, desist from (legg af héðan af versagørð, sagði erkibiskup);

leggja af fénað, to slaughter cattle;

leggja e-t aptr, to give back, return (báðu mik leggja aptr taflit);

leggja at, leggja at landi, to land;

leggja at e-m, to attack;

leggja e-t á e-n, to impose, lay (a burden, tax) upon one (leggja skatt, skyldir, yfirbót á e-n);

leggja e-t á við e-n = leggja e-t á e-n;

leggja stund, kapp, hug á e-t, to take pains about, great interest in, a thing;

leggja ást, elsku, mætur á e-t, to feel love, affection, interest for a thing, to cherish a thing or person;

leggja fæð, öfund, hatr á, to take dislike, envy, hatred to;

leggja móti e-m, to oppose, contradict one;

leggja e-t til, to furnish, contribute, as one’s share (hvern styrk hefir móðir mín til lagit með þér?);

leggja fátt til, to say little, be reserved;

leggja lof til, to give praise to;

leggja gott (illt) til e-s, to lay a good (or ill) word to one, to interfere in a friendly (or unfriendly) manner;

leggja e-t til lofs e-m, to put a thing to a person’s credit;

leggja e-t til orðs, to talk about;

leggja e-m e-t til ámælis, orðs, to blame one for a thing;

leggja e-t undir or undir sik, to conquer, vanquish (Knútr konungr lagði allt land undir sik íNoregi);

leggja e-t undir e-n, to submit a matter to a person, refer to (þeir höfðu lagit mál undir Njál);

leggja undir trúnað e-s, to trust;

ok er þat mjök undir hann lagit, it depends much on him;

leggja e-t undir þegnskap sinn, to assert on one’s honour;

leggja e-t upp við e-n, to hand over to one;

leggja e-t eigi langt upp, not to make much of, to make light of (eigi legg ek slíkt langt upp);

leggja e-t við e-t, to add to (leggja aðra tölu við aðra);

leggja við líf sitt, höfuð sitt, to stake one’s life;

leggja við sekt, to fix a fine;

15) refl., leggjast.

* * *

a causal of liggja, q. v.; pres. legg, pl. leggjum; pret. lagði; subj. legði; imperat. legg or leggðú; part. lagiðr, lagið, lagit; contr. lagðr, lögð, lagt; part. laginn, Fb. ii. 386, which form is in mod. Icel. used as an adjective only; a part. pass. lagztr, lögzt, lagzt, Fas. ii. 345, and in mod. usage: [Ulf. lagjan = τιθέναι; A. S. lecgan; Engl. lay; O. H. G. legjan; Germ. legen; Swed. lägga; Dan. lægge]:—to lay.

A. Prop. to lay, place; ok lagði hann á altara, Ver. 14; er hann var lagiðr á bálit, Hkr. i. 32; á lúðr lagiðr, Vþm.; vóru steinar lagðir í hring utan um, Eg. 486; Már lá útar á bekk, ok hafði lagt höfuð sitt í kné Rannveigar, Sturl. i. 13; leggja net, to lay a net, K. Þ. K. 88:—to lay down, leggja sinn aldr, Ht.

2. to put; leggja band um, umhverfis, to fasten a string round the body, Eg. 340; leggja saman augun, to put the eyes together, shut them, id.; leggja eld í, to put fire to, Nj. 74, 131; leggja hendr at síðum mér, Fms. x. 331; leggja stýri í lag, to put it right, Hkr. i. 32; leggja ofan segl ok viðu, to haul down, take in the sails, Fms. iv. 372, ix. 23; l. lénur, söðul, á hest, to put a saddle on a horse, Nj. 74, Landn. 151; l. á hest, or leggja á (simply), to saddle; leggja hapt á hest, Grág. i. 436; l. mark á, of sheep, 426; l. hús ofan, to pull it down, Bs. i. 163; l. klyfjar ofan, to unload a horse, K. Þ. K. 94; l. klyfjar upp, to pack a horse, N. G. L. i. 349; l. árar upp, to lay up the oars, give up pulling, Edda 36: the mod. phrase, leggja árar í bát, to give a thing up, lose heart; l. fyrir lið, to give up, see lið; fyrir lagðr, outworn, exhausted, Mar. 1060, Fas. ii. 278.

3. leggja at jörðu, at velli (or við jörðu, við velli), to overthrow, make bite the dust, Nj. 117, Eg. 426, Fms. vii. 296, viii. 43, x. 257, Njarð. 378; leggja fyrir borð, to put overboard, metaph. to forsake, Clem. 47; leggja í leg, to lay waste, Grág. ii. 278; leggja hlut sinn, to lay down or lose one’s lot, be worsted, Sturl. iii. 103: leggja mál í görð, to put into court, Nj. 88, 101; l. mál í umræðu, to put it to discussion, Orkn. 426; l. mál til sætta, Nj. 111.

4. to lay, drop, of a beast; hvelparnir er eigi vóru lagðir, Fb. i. 104.

II. metaph. in a mental sense; leggja stund, starf, hug, kapp … á e-t, to study a thing, take pains about, interest in it; as also, leggja ást, elsku, mætr á e-t, to feel love, affection, interest for, to love, cherish a thing or person; and again, leggja fæð, öfund, hatr … á, to take dislike, envy to, Al. 95, Ísl. ii. 197, Nj. 31, 46, Eg. 42, 418, Ld. 60, Fb. ii. 229, Fms. i. 31: freq. in old and mod. usage, thus, Sturla lagði mikinn hug á, at láta rita sögu-bækr eptir bókuni þeim er Snorri setti saman, Sturl. ii. 123; leggja e-t e-m til orðs, ámælis, to put a thing to a person’s blame, blame him for it, Nj. 62, 85, 138, 246, Ld. 250; l. e-t til lofs e-m, to laud one, put a thing to a person’s credit, Fms. x. 98.

2. with prepp.; leggja á, to impose, put upon; leggja skyldir, skatt … á, Fms. x. 51, 93, Rb. 394:—leggja af, to leave off, cease doing; legg af héðan af versa-görð, sagði erkibiskup, ok stúdera heldr í kirkjunnar lögum, Bs. i. 799:—leggja e-t fyrir sik, to set a task before one, Fms. ii. 103, xi. 157:—leggja til, to add to, xi. 51, Hom. 138:—leggja undir or undir sik, to lay under oneself, conquer, vanquish, Fms. i. 3, x. 35, Eg. 12, Stj. 46, 146; leggja e-t undir þegnskap sinn, to assert on one’s honour, Grág. i. 29, Nj. 150; leggja e-t undir e-n, to submit it to a person, refer to, 105; l. e-t undir trúnað e-s, to trust, Fms. ix. 397; ok er þat mjök undir hann lagit, it depends much on him, Bjarn. 52:—leggja út, mod. to translate (út-legging):—leggja við, to add to, Grág. i. 22, Hom. 138, 155. Rb. 88, Al. 358.

III. to lay, place, found, build; leggja afla, Vsp. 7; leggja garða, to make fences, Rm. 12; leggja götur, to make roads, Dipl. iv. 12; leggja lúðra, to place right, adjust the bin, Gs. 3; leggja leið, to take a direction, Fas. i. 57; hann lagði mjök kvámur sínar í Ögr, he was in the habit of coming to O., Fbr. 30; leggja e-t í vana sinn, to make a habit of.

2. metaph. to lay, settle; leggja sakar, to settle strife, Vsp. 64; leggja landrétt, to settle the public rights, make laws, Sighvat; leggja lög, to lay down laws, of the three weird sisters ordering the fate of men, Vsp.:—to lay down, ordain, lagt er allt fyrir, all is predestined, Skv. I, Skm. 13, Ls. 48; era með löstum lögð æfi þér, Skv. 1, 33; hvat mun til líkna lagt Sigurði, 30; leggja á, to ordain, en þú hugfest þá hluti er ek segi þér, ok legg á þik, Bs. i. 199; ef þeir eru á lagðir ( ordered) fyrir váttum, Gþl. 439; þá hluti er ek hefi á lagt við þik, Eg. 738; leggja lög á, to make, lay down a law, Bs. i. 28: leggja ríkt á, to order peremptorily: of a spell, leggja á, to enchant; ‘mæli eg um og legg eg á!’ is in the tales the formula with which witches say the spell.

3. to appoint, fix, a meeting or the like; eru þá leikar lagðir í Ásbjarnar-nesi, Ld. 196; leikr var lagiðr á Hvítár-völlum, Eg. 188; þeir lögðu við landsmenn hálfs-mánaðar frið, 228; leggja stefnu með sér, Fms. i. 36; var lögð konunga-stefna í Elfi, vii. 62; leggja bardaga við e-n, xi. 418; l. með sér vináttu, Eg. 278; Augustus keisari lagði frið ( established peace) um allan heim, Edda.

IV. to tax, value (fjár-lag); hross eru ok lögð, hestr fjögurra vetra gamall við kú, Grág. i. 503; leggja lag á mjöl, ii. 404; ef fyrr er keypt en lag er á lagt, id.; leggja lag á varning manna, Ísl. ii. 126; þat þykkir mér jafnligast at þú leggir land svá dýrt, en ek kjósa hvárr okkarr leysa skal, … hann lagði hálft landit fyrir sex tigi silfrs, … er þú leggr svá údýrt Helgafells-land, Eb. 38; vil ek þat vinna til sætta at leggja son minn úgildan, Nj. 250; at Hallr af Síðu hafði lagit úgildan son sinn, ok vann þat til sætta, 251; leggja at léttu, to lay a tax on light, Fas. iii. 553.

V. to lay out, pay, discharge; leggja at veði, to give as bail, Edda 17; buðu at leggja sik í veð fyrir þessa menn, Nj. 163; leggja á hættu, to risk, Eg. 86; leggja á mikinn kostnað, to run into great expences, Eg. 43; leggja veð eðr fá vörzlu, Gþl. 389: leggja í kostnað, to expend, Fms. xi. 232; leggja sik í háska, veð, to put oneself in danger, to stake one’s life, vii. 263, Nj. 163:—leggja aptr, to pay back, Grett. 174 new Ed.; leggja líf á, to stake one’s life on a thing, Nj. 106, 178:—l. fram, to lay forth, lay out, exhibit (fram-lag); allan þann sóma er hann hefir fram lagit, Ld. 32; mikit muntú þurfa fram at leggja með honum, þvíat hón á allan arf eptir mik, Nj. 3; l. fram líf sitt, Eg. 426:—leggja til, to pay to, furnish, contribute, as one’s share; hvern styrk hefir móðir mín til lagit með þér, Nj. 7; hvat viltú þá til leggja? langskip tvau, 42; skortir mik eigi fé til at leggja fyrir farit, 128; kunni hann til alls góð ráð at leggja, Eg. 2; hefi ek þar til (lagit) mörg orð, 728; lét ek þar sælu-hús göra ok lagða fé til, Fms. vii. 122, Js. 4; þau ráð er Gregoríus lagði til, Fms. vii. 258; l. fé til höfuðs e-m, to set a price on one’s head, Nj. 112, Grett. passim:—metaph., leggja fátt til, to say little, be reserved, Nj. 88, 112; Gunnarr lagði ekki til, G. remained silent, 52; leggja lof til, to give praise to, Eg. 33; leggja orð í (til), to ‘lay a word to,’ say a word in a matter, remonstrate, Grág. i. 290; leggja gott, íllt til e-s, to lay a good (or ill) word to, to interfere in a friendly (or unfriendly) manner, Sturl. iii. 151 (til-lögur):—leggja hlut sinn, líf sitt, við, to risk one’s lot, stake one’s life, i. 162, Nj. 113, 218; l. sik allan við, to do one’s best, Eg. 738; l. sekt við, l. lögbrot við, of a penalty, Nj. 113, Eg. 352, H. E. i. 505:—leggja út, to lay out, pay, Vm. 33; of betting, Orkn. 200:—leggja fé upp, to lay up, invest; l. fé upp í jörð, Dipl. v. 21; lagða ek upp við minn kæra Orm biskup hálfan viðreka, I made it over to O., ii. 4; l. upp fé, to lay up, board.

VI. of direction, esp. as a naut. term, to stand off or on, lay a ship’s course, esp. from or towards a port, to or from an attack, to sail, proceed to sea, absol., or the ship in dat. or acc., leggja skip or skipi; þú skalt leggja fram sem þér líkar (place the ship to attack), Nj. 8; ok leggr fram skeiðina jafnfram skipi Rúts, id.; þeir leggja út undir eina ey ok bíða þar byrjar, 133; hann lagði skip sín inn á sundit, 271; þeir bjuggusk um sem skjótast ok lögðu út skipunum, Eg. 358; en er skipit var lagit út undir Fenhring, Fms. x. 64; Sigvaldi leggr skip sitt í miðja fylking ( lays his ship alongside of), xi. 126; þeir hittu drómund einn í hafi ok lögðu til níu skipum ok borðusk, … at lyktum lögðu þeir snekkjunum undir drómundinn, Hkr. iii. 353; leggja undir land, to stand in towards land, Eb. 126, where in a metaph. sense = to give in; lögðu þeir eigi inn í ósinn, en lögðu útarliga á höfnina, Ísl. ii. 126; bauð hann út leiðangri at liði ok skipum ok lagði ( stood) út til Staðs fyrir innan Þórsbjörg, Fms. i. 12; síðan leggja þeir í Löginn upp, Hkr. i. 32; Knútr konungr lagði þegar upp í ána ok at kastalanum, Fms. ix. 23, xi. 196; réru þeir langskipinu upp í ána ok lögðu til bæjar þess, Eg. 80; lögðu víkingar við þat frá, Landn. 223; þá lögðu þeir at nesi einu, Eg. 161; ok lögðu þar at landi, 203; lagði hann at ( landed) við Sundólfs-staði, Fms. ix. 483; en er þeir koma norðr at Hákonar-hellu þá lögðu þeir þar at, Hkr. i. 160: leggja at, to attack, in a naval battle (atlaga); lögðu þeir þá at þeim, Nj. 25, Eg. 81; munu vér leggja til orrostu við þá, Fms. vii. 257; létusk allir búnir at leggja at þeim Hákoni, id.; ef þeir leggja at, Jómsvíkingar, xi. 134:—leggja í rétt, to drift or run before the wind, skipverjar, þeir er sigla vildu, eðr þeir er í rétt vildu leggja skipit, Fbr. 59; mæltu þeir er leið sögðu at varligra væri at lægja seglit ok leggja skipit í rétt um nóttina, en sigla til lands at ljósum degi, Fms. ii. 64; þá kom andviðri ok leggja þeir í rétt, Bs. i. 420; þá lögðu þeir í rétt harðan, kom á stormr svá at eigi fengu þeir lengi í rétti legit, ok sigldu þeir þá við eitt rif, Bær. 5; þá kemr enn landviðri ok leggja cnn í rétt ok rekr vestr í haf, Bs. i. 483; þá lögðu þeir í rétt harðan, 484; féll veðrit ok görði lögn, lögðu þeir þá í rétt, ok létu reiða fyrir nokkurar nætr, Eg. 372.

2. without the notion of sea, to start; leggja á flótta, to turn to flight, fly, Fms. x. 241, xi. 341, 391, Orkn. 4, Hkr. i. 319, passim; leggja ú fund þeirra, Fms. vii. 258; leggja eptir, to pursue, x. 215; leggja upp, to start on a journey: metaph., leggja e-t ekki langt upp, Grett. 51 new Ed.

3. to stab, thrust with a weapon, the weapon in dat. or absol. (lag = a thrust), Nj. 8, 64, Njarð. 378, Eg. 216, 258, 298, Nj. 43, 56, Grág. ii. 7, Gþl. 165, passim; opp. to höggva, höggva ok leggja, hann hjó ok lagði, and the like.

VII. impers. it turns, in driven in a direction, of smoke, smell, fire, or the like; hingat leggr allan reykinn, all the smoke blows thitherward, Nj. 202; en eldinn lagði at þeim, Fms. i. 266; fyrir údaun er ór hauginum mun út leggja, iv. 28; varask gust þann ok údaun er út lagði or haugnum, … af fýlu þeirri sem út lagði, Ísl. ii. 45; ok er eldrinn var görr, lagði reykinn upp í skarðit, Eb. 220; ef hval leggr út, if a (dead) whale is driven off land, Gþl. 462:—of ice, snow, to freeze, be covered with snow, ice, þá leggr snjó nokkurn fyrir þá, 655 xv. 12; er ís leggr á vatnit, Grág. ii. 287; þá er ísa lagði á vötn, Fms. ii. 103: the place frozen in acc., vóru íslög mikil ok hafði langt lagt lit Breiðafjörð, Ld. 286; lagði ok Ögrsvatn, Fbr. 30 new Ed.; lagði fjörðinn út langt, 60 new Ed.: part., íss var lagðr á Hofstaða-vág, Eb. 236:—of winter, cold, þegar er gott er ok vetr (acc.) leggr á, Grett. 24 new Ed.; lagði þegar á frer ok snjófa, Bs. i. 872; but pers., leggr á hríðir ok snjóvar (better snjóva), Bs. i. 198.

2. the phrase, leggja nær, to ‘lie near,’ be on the brink of; nær lagði þat úfæru eitt sinn, it had well nigh come to a disaster, Edda 17; lagði þá svá nær at allr þingheimr mundi berjask, it was on the brink of …, Nj. 163; lagði nær at hann mundi reka í svelginn, Fms. x. 145.

B. Reflex. to lay oneself, lie; leggjask niðr í runna nokkura, Nj. 132; er Skálm merr yður leggsk undir klyfjum, Landn. 77; þá leggjask í akrinn flugur þær, er …, 673 A. 3:—of going to bed, þeir höfðu lagizk til svefns, were gone to sleep, Nj. 155; Skarphéðinn lagðisk ekki niðr um kveldit, 170:—leggjask með konu, to cohabit (illicitly), Fms. i. 57, K. Á. 118, Fas. iii. 390, Grág. i. 351:—of illness, to fall sick, take to bed, tók hón sótt ok lagðisk í rekkju, Nj. 14; þá lét hann búa hvílu sína ok lagðisk í sótt, Fms. xi. 214: the phrase, leggjask e-t ekki undir höfuð, not lay it under one’s pillow, do it promptly, be mindful of a thing, ii. 120, v. 264:—leggjask á e-t, to fall upon, of robbers, beasts of prey, etc.; at spillvirkjar mundi l. á fé þeirra, i. 226, Grett. 125 new Ed.; Vindr lögðusk á valinn ok raufuðu, xi. 380: örn lagðisk ( prayed) í eyna, Bs. i. 350:—leggjask fyrir, to take rest, lie down, from exhaustion, sickness, or the like, 387; lögðusk þá fyrir bæði menn ok hestar af úviðri, Sturl. iii. 292; þá lögðusk leiðsagnar-menn fyrir, þvíat þeir vissu eigi hvar þeir vóru komnir, Fms. viii. 52; fyrir leggjask um e-t mál, to give it up, Bs. i. 194: leggjask niðr, to pass out of use, cease, Fms. x. 179, xi. 12: leggjask á, to arise, mun sá orðrómr á leggjask, at …, Nj. 32, Fms. i. 291; úþokki lagðisk á milli þeirra bræðra, xi. 14.

2. to cease; at sá úvandi leggisk sem áðr hefir verit, Fms. i. 280.

II. to swim (partly answering to A. VI); leggjask til sunds, to go into the water and swim, Ld. 46; þeir leggjask um hríð … Sigmundr leggsk þá um hríð … hann lagðisk síðar ( swam behind), Fær. 173; hann lagðisk eptir geldingi gömlum út í Hvalsey, Landn. 107; Grettir lagðisk nú inn á fjörðinn, Grett. 148; hann lagðisk yfir þvert sundit ok gékk þar á land, 116, Hkr. i. 287, Finnb. 266; þeir koma upp ok leggjask til lands, Ld. 168; for legðir read legðiz, Njarð. 378.

2. to set out; leggjask í hernað, víking, to set out on a freebooting expedition, Fms. x. 414, passim: leggjask út, to set out into the wilderness, as a highwayman, Odd. 8, Fas. i. 154, passim (útilegu-maðr = a highwayman); ek lögðumk út á merkr, Fms. ii. 103; leggjask á flótta = leggja á flótta, to take to flight, xi. 305: leggjask djúpt, to dive deep (metaph.), Nj. 102; leggjask til e-s, to seek, try eagerly for, Stj. 90, Bs. i. 198; leggjask í e-t, to occupy oneself with, Rb. 312.

3. á lögðusk logn mikil, þokur ok sælægjur, Orkn. 358; vindar lögðusk ( the wind wafted) af hrauninu um kveldum, Eb. 218, (see A. VII): the phrase, ekki lagðisk mjök á með þeim frændum, they were not on good terms, Ld. 68: ok lagðisk lítt á með þeim Snorra, Sturl. i. 124; þeir töluðu lengi ok lagðisk vel á með þeim, things went well with them, Orkn. 408; þungt hefir á lagizk með okkr Strút-Haraldi jarli um hríð, Fms. xi. 84; Steinólfi þótti þat líkt ok ekki, ok lagðisk lítt á með þeim, Gullþ. 11:—lítið leggsk fyrir e-n, to come to a shameful end; lítið lagðisk nú fyrir kappann, þvíat hann kafnaði í stofu-reyk sem hundr, Grett. 115; svá lítið sem fyrir hann lagðisk, who had been so easily slain, had made so poor a defence, Ld. 150; lítið lagðisk hór fyrir góðan dreng, er þrælar skyldu at bana verða, Landn. 36; kann vera, at nú leggisk lítið fyrir hann, ek skal ráðin til setja, Fms. iv. 166.

III. recipr., leggjask at, to attack one another, Fms. xi. 130: leggjask hendr á, to lay hands on fine another, Ld. 154; leggjask hugi á, to take a liking for each other, Bárð.: leggjask nær, to run close up to one another, of two boats, Gísl. 51.

IV. part. lagðr, as adj. fit, destined to a thing, or fitted, of natural gifts; at hann mundi bæði spá-maðr vesa ok lagðr til mikils þrifnaðar ok gæfu Gyðinga-lýð, 625. 87; vera kann at þér sé meirr lagðr ( that thou art more fitted for) fésnúðr ok ferðir en tilstilli um mála-ferli, i. e. that thou art more fitted to be a traveller than a lawyer, Band. 5; öllu því íllu sem honum var lagit, Fb. i. 215; hón var þeim til lýta lagin, she was doomed to be their destruction, Sól. 11; sem mælt er um þá menn sem mjök er sú íþrótt lagin, Fms. v. 40; þvíat þér mun lagit verða at vera (’tis weirded for thee, thou art doomed to be) einvalds konungr yfir öllum Noregi, Fb. i. 564; þér var lengra lif lagit, a longer life was doomed to thee, Fas. iii. 344; allar spár sögðu, at harm mundi verða lagðr til skaða þeim, Edda 19: laginn, expert, skilled, disposed, freq. in mod. usage, hann er laginn fyrir að læra, hann er ekki lund-laginn á það, he has no inclination for it, whence lægni = skill; thus also, lagaðr from laga (q. v.), vera lagaðr fyrir e-t, lagaðr fyrir lærdóm, given to learn, of natural gifts.

V. part. pass. lagztr; er hann var lagztr niðr, when he had laid himself down, Fas. ii. 345: freq. in mod. usage, hann er lagztr fyrir, lagztr niðr, and so on.

1) host, folk, people;

fyrða l., the people;

þeir vóru allir eins liðs, they were all of one party;

vera einn sins liðs, to be alone;

2) family, household (lið mitt er heima bjarglaust);

3) troops, host;

samna liði, to gather troops;

4) aid, assistance;

veita e-m lið, to aid;

koma e-m at liði, to come to one’s assistance.

n. poet.

1) ale (cf. líð);

2) ship.

* * *

n. [cp. líða], a host, folk, people; lið heitir mannfólk, Edda 110; fyrða lið, the people, Hm. 160; sjaldan hittir leiðr í lið, 65; Dvalins lið, the dwarf people, Vsp. 14; þrír ór því liði, 17; Ásgrímr bauð því öllu liði til sín, Nj. 209; týndisk mestr hluti liðs þess er þar var inni, Eg. 240; þeir brenndu bæinn ok lið þat allt er inni var, Fms. i. 12; gékk liðit sveitum mjök, the people were much divided, Clem. 43; liðit rann ór þorpinu á landit þegar er þat varð vart við herinn, Eg. 528; ef þeir hafa eigi lið ( crew) til brott at halda, Grág. i. 92; allt lið várt trúir, all our people trow, 656 C. 20; yfir öllu Kristnu liði, 623. 58:—a family, household, hélzk vinátta með þeim Gunnari ok Njáli, þótt fátt væri medal annars liðsins, Nj. 66; hafði hann þá ekki færa lið með sér enn ena fyrri vetr, Eg. 77; konungrinn bað mart lið þangat koma, ok svá Ifigeníu með lið sitt, 656 A. ii. 15; þeir vóru allir eins liðs, all of one party, Eg. 341; samir oss betr at vera eins liðs en berjask, Fs. 15:—a troop, herd, Freyfaxi gengr í dalnum fram með liði sínu, Hrafn. 6; hann (the wild boar) hafði mart lið með sér, Fms. iv. 57; þá rennr þar galti með lið sitt, Fb. ii. 27.

II. esp. a milit. term, troops, a host, by land or sea, originally the king’s household troops, as opposed to the levy or leiðangr; this word and liði (q. v.) remind one of the comitatus in Tacit. Germ.; hence the allit. phrase, lið ok leiðangr, hann samnaði bæði liði miklu ok leiðangri, O. H. L. 12; Baglar tóku nú bæði leiðangr ok lið, Fms. viii. 334, Eg. 11, 41; með herskip ok lið mikit, Fms. i. 11; vera í liði með e-m, 12, Nj. 7; skip ok lið, Orkn. 108; fjöldi liðs, Fms. vii. 320; göra lið at e-m, to march against, id.; samna liði, to gather troops, xi. 27, 121.

2. help, assistance; veita e-m lið, to aid, Fms. xi. 27, 121, Orkn. 224; gefa fé til liðs (sér), Grág. i. 144; með manna liði, with the help of men, Gþl. 411; sýsla um lið, to treat for help, 285.

COMPDS: liðsafli, liðsbeini, liðsbón, liðsdráttr, liðsfjöldi, liðshöfðingi, liðskostr, liðslaun, liðsmaðr, Liðsmannakonungr, liðsmunr, liðssafnaðr, liðsyrði, liðsþurfi, liðsþurft, liðsbörf.

B. [A. S. lið = a fleet; prob. from the same root as the preceding, cp. liði]:—a ship; lið heitir skip, Edda 100; lið flýtr, 132 (in a verse); mörg lið, Ó. H. 180 (in a verse), cp. 160 (in a verse): in prose only in the phrase, leggja fyr lið, to throw overboard, to forsake, Kormak; láta fur lið, to abandon, Ísl. ii. 362; cp. also Liðsmanna-konungr, m. a sailor-king; see A. II.

* * *

m. devil, fiend.

* * *

a, m. [akin to Engl. Puck; cp. also Dan. pokker]:—a devil, but with the notion of a wee devil, an imp, see the tale in Fb. 1. 416–418 and freq. in mod. tales:—the evil one, móti púkanum, against the devil Stj. 8, 55; allir menn heita í skírn at hafna púkanum, to forsake the devil, N. G. L. ii. 366; hann játar öllum púkans vilja, Th. 4: maura-púki ‘treasure-puck’ = a miser, Maurer’s Volks. púka-bit, n., botan. scabiosa. Germ. teufels abbiss, Hjalt.

m. redness, ruddiness (roði í kinnum, í andliti);

laust roða á himininn, the sky reddened.

* * *

a, m. = róða, Vm. 32. Róða-drápa, u, f. the name of a poem, Ó. H.

a, m., poët. the wind, tempest, represented as a giant; Róða vá-bróðir, the woful brother of R. = the Sea-giant or Egir, Stor.: in prose this ancient word remains in and-róði, a counter-wind, and in the phrase, leggja (or láta) fyrir róða, to cast to the winds, forsake; þvíat ek man eigi, at ek hafa heima-mann minn fyrir róða látið, Lv. 28, Hom. (St.); láta allir ýtar Oðins ætt fyrir róða, Hallfred; at þú látir mik eigi fyr róða, Harms. 53: the mod. láta fyrir óðal (‘fyrir-óða’) is a corruption of ‘fyrir róða.’

* * *

(skil, skilda; skiliðr, later skildr, skilinn), v.

1) to part, divide, separate (sú er nú kölluð Jökulsá ok skirl landsfjórðunga);

skilr hann flokk sinn, he divides his band;

2) to break off, break up (þessi sótt mun skilja samvistu okkra);

síðan skildu þau talit, they broke off their talk;

3) to part company, take leave (skildu þeir með mikilli vináttu);

4) impers.; þar er leidir (acc.) skildi, þá skildi ok slóðina, where the roads parted, there the tracks too parted;

mundi skilja vegu þeirra, their ways would diverge;

með þessu skilr skipti þeirra, thus ended their dealings;

it differs, mikit (acc.) skilr hamingju okkra, there is a wide difference between our fortunes;

þá skilr á um e-t, they disagree about a thing;

ef skrár skilr á, if the scrolls differ;

5) to distinluish, discern, with the eyes (nú má ek þann eigi sjá eða biða mér fulltings, er ek má harm eigi skilja);

with the ears, to hear (eru þeir hér svá, at þeir megi skilja mál mitt);

6) to understand, find out (þá þóttist Þórr skilja hvat látum verity hafði of nóttina);

7) to decide, settle (skildi konungr erendi Sighvats svá, at honum líkaði vel);

8) to set apart, reserve for one (þó at konungr hafi mér skilit eignir minar eða landsvist í Orkneyjum);

eiga e-t skilit, to have reserved, stipulated (þat átta ek skilit við þik, at);

skilja sér e-t, to reserve to oneself (jarðir hafði hann hygt ok skilit sér allar landskyldir);

skilja e-t í sætt, to lay down, stipulate, in an agreement (þat var skilit í sæt- várri, at);

9) with preps.:

skilja e-t á við e-n, to stipulate (þó vil ek skilja á við þik einn hlut);

skilja e-t eptir, to leave behind;

skilja e-t frá e-u, to separate from (hann skildi sik sjálfr frá ríki ok fór í klaustr);

to exeinpt from (hverr maðr skyldi gjalda konungi fimm aura, sá er eigi væri frá því skiliðr);

skilja fyrir e-u, to formulate, dictate (skilja fyrir eiðstafinum);

skilja fyrir heiti, to formulate, pronounce a vow;

skilja með mönnum, to part, separate (nótt skildi þá með þeim);

impers., skilr með þeim, they part (eptir þetta skildi með þeim);

skilja e-t í sundr, to part asunder (hinir skildu í sundr skipin ok gerðu hlið í millum skipanna);

skilja e-t til, to stipulate (vil ek ok til skilja, at);

skilja e-t undan, to except, to make a reservation for (at undan skildum, heraðssektum);

skilja e-t undan e-m, to deprive one of;

skilja e-t undir e-n, to leave it to one (Njáll kvaðst þat vilja skilja undir Höskuld);

skilja e-n undir sætt, to include one in an agreement (hversu marga menn viltu skilja undir sættir okkar);

skilja undir eið, to make an oath with reservation;

skilja við e-n, to part with, put away;

skilja við konu, bónda, to divorce one’s wife, one’s husband;

segja skilit við konu, to declare oneself separated from;

10) refl., skiljast.

* * *

pres. skil, skill, Grág.; pret. skilði, skildi; part. skiliðr, and later, skildr and skilinn; neut. skilið and skilt: [the original sense, viz. to cut, Lat. secare, appears in Goth. skilja = a butcher; A. S. scylan = to separate.]

A. To part, separate, divide; Tanais skilr heims-þriðjunga, Al. 131; sú er nú kölluð Jökulsá ok skilr lands-fjórðunga, Landn. 251; Gautelfr skilr Noregs-konungs ríki ok Svía-konungs, Rb. 330:—to break off, break up, þessi sótt mun skilja vára samvistu, Ld. 286; mun sá einn hlutr vera at s. mun með okkr, Nj. 112; mun þat s. með okkr, Fs. 16: segja Rúti at betra mun at s. ykkr, of fighters, Nj. 32; Höskuldr skildi þær, Ld. 36; þá er barsmíð skilið, Grág. ii. 114; s. ræðu, s. talit, to break off the conversation, Ld. 36, Fms. ii. 262, Nj. 48, Bjarn. 22; s. boðinu (dat.), Gísl. 116, is prob. an error; skilja hjúskap, to divorce, K. Á. 6; váru skilið ráð þeirra Sigríðar, Fms. x. 219; skilr hann flokk sinn, then he divided his band, viii. 59; þá skildi ekki nema hel, vii. 233.

2. with prepp.: s. frá, to separate, Fms. xi. 350, Blas. 42; frá skildr, excepted, Dipl. v. 22, K. Á. 182; frá skiliðr, Grág. i. 16; skilja mik frá trú, Blas. 42; at engu frá skildu, nothing excepted. Dipl. v. 22; eiðar frá skildir, K. Á. 182; sá maðr er nú var frá skiliðr, Grág;. i. 16, 17:—s. sundr, to put asunder, Nj. 42:—s. við, to part with, put away; s. við konu, s. við bónda, 686 B. 14, Þórð. 46 new Ed.; at ek vilja s. við félaga minn, Grág. i. 326; ok sé hann skildr við ( have forfeited) ábúð jarðar, Gþl 337:—s. eptir, to leave behind, Mag.: passim in mod. usage, eg skildi það eptir heima.

3. to part company, leave; svá skildu vér næstum, at…, Nj. 49; eptir þat skildu þeir, 98; skildu þeir með mikilli vináttu, 138; hefir þú mér heitið, at vit skyldim aldri s., 201.

4. impers. one parts; hence followed by acc., one parts a thing, i. e. it branches off, is separated; þar skilr Spán inn Kristna ok Spán inn heiðna, Fms. vii. 80; þar er leiðir skildi ( where the roads parted) þá skildi ok slóðna, there the tracks too parted, Eg. 579; mundi skilja vegu þeirra, their ways would diverge, 126; með þessu skilr skipti þeirra, thus ended their dealings, Ísl. ii. 274; er þat nú bezt at skili með oss, Finnb. 334; skilr þá með þeim, Nj. 112.

β. it differs; at mikit (acc.) skili hamingju okkra, there is a wide difference between, Eg. 719; hvat skilr þær ástgjafar, 656 A. i. 12; þvíat mennina skildi, Sks. 733 B.

γ. it falls out, comes to a difference; even with a double acc. of person and of thing, e-n skilr á um e-t; þá skildi aldri á orð (acc.) né verk, Nj. 147; ef þá skill á, Grág. ii. 70; þeir skyldu sik láta á, skilja um einhvern hlut, Ld. 60; þeir urðu missáttir, ok skildi þá (á) um eignina á Auslrátt, Fms. ix. 458; skildi þá ekki (acc.) á ek Rúnólf, they and R. disagreed in nought, Nj. 178; hver-vitna þess er menn skilr á um sætr, N. G. L. i. 42; nú skilr menn á (um) markteig, id.; ef menn skilr á (um) merki, id.; hann (acc.) hafði skilt á við gesti jarls, Fms. ix. 449; ek vil at þú látir þik á skilja við einhvern húskarl minn, Rd. 318; ef skrár skilr á, if the scrolls differ, Grág. i. 7.

B. Metaph. usages:

I. [Old Engl. to skill], to distinguish, discern, understand; vóru svá skilið nöfn með þeim, Ísl. ii. 332; eru þeir hér svá, at þeir megi s. mál mitt ( hear it), Eg. 735; spilltisk svá sýnin at eingi þeirra mátti s. hann, Hom. 120; s. ljós frá myrkum, Sks. 626 B; kunna drauma at skilja, to know how to ‘skill’ dreams, Fms. iv. 381: to understand, þat er at skilja ( that is to say) á vára tunga, Anecd. 16, 18; konungr skildi at þetta var með spotti gört, Fms. i. 15; vér þykkjumk hitt s., at …, Ld. 180; ef þat er rétt skilt, sem þar kveðr at, Grág. ii. 37; hón skildi þó raunar hvat hann mælti til hjálpar manninum, Fs. 76; kunnu vér alira þjóða tungur at mæla ok skilja, 656 A. ii. 10: very freq. in mod. usage, skilr þú þetta? eg skil ekki hvat þú segir, það er ó-skiljandi.

II. as a law term, to decide; skildi konungr erendi Sighvats svá, at …, Fms. v. 180; þá er kviðir eigu at s. mál manna, Grág. i. 49; skulu heimilis-búar hans fimm skilja þat, hvárt …, 58; allt þat sem lögbók skilr eigi, Gþl. 18; enir sömu búar skolu um þat skilja, Grág. i. 43; at þeir eru þess kviðar kvaddir er þeir eigu eigi um at s., 55; skulu vetfangs-búar s. um hvárt-tveggja, ii. 37; tólflar-kviðr átti um at s., Eb., Nj. 238.

2. to set apart, reserve; þat skil ek er ek vil, Nj. 55; þessu sem nú var skilt með þeim, Fms. xi. 100; nú hefir maðr kú skilt í skyld sína, Gþl. 503; þat var skilit í sætt vára, Nj. 257; þat var skilið í sæll þeirra Þóris föður míns ok Bjarnar, at …, Eg. 345; var þat skilit til brigða um áðr-nefnt kaup, Dipl. iii. 10; hann skildi af sér ( declined responsibility) um fyrnd á kirkju alla ábyrgð, iv. 4; þat er stórmæl ok skilit ( express) boðorð, Anecd. 46; nema þat væri skilt (expressly reserved), Fms. x. 447: eiga skilit, to have reserved, stipulated; þat átta ek skilit við þik, at …, ii. 93; sem Hrani átti skilt, iv. 31; at hann vill hafa gripina svá sem hann átti skilit, vi. 60: hence the mod. phrase, eg á það ekki skilið, ‘tis not due to reserve this for me, i. e. I do not deserve it; hann á það skilið, it is owing to him, it serves him right:—s. sér e-t, to reserve to oneself, Fas. i. 527, Fms. v. 293, ix. 323, Landn. 304; Njáll kveðsk þat vilja s. undir Höskuld, to make a reservation, reserve it for H., Nj. 149; þeir sem gáfu, skildu æfinlig forræði þeirra undir sik ok sína arfa, reserved it for themselves and their heirs, Bs. i. 689.

3. esp. with a prep.; s. á, fyrir, til, undan, to stipulate, reserve; vil ek s. á við þik einn hlut, Hrafn. 6; skaltú s. þat á við hann, Fms, x. 334:—s. fyrir, hversu var skilt fyrir félagi þeirra, Grág. i. 330; ok skili þeir þá fyrir þegar, 118; skal einn maðr s. fyrir ( pronounce) en aðrir gjalda samkvæði á, i. 2; at svá fyrir-skildu ( so stipulated), Dipl, v. 19; handa-band þeirra var svá fyrir skilit, iv. 9; þá skilði Sverrir konungr fyrir eidstafinum ( dictated it), Fms. viii. 150; er hann hafði fyrir skilt heitinu, made (said) the vow, 55:—þann hlut vilda ek til s., at vér værim austr hér. Nj. 149; þat vil ek þá s. til, segir Hallr, at …, 156; þat vil ek ok til s. við ykkr bræðr jarla mína, at …, Ó. H. 98; megu þeir eigi aðra göra sekð hans en til var skilit fyrir váttum, Grág. i. 118:—s. undir eið, to take an oath with reservation, Grág. i. 56, Sturl. i. 66:—s. undan, to reserve, make a reservation; s. undan goðorð, utanferðir, sektir, Ld. 308, Sturl. ii. 63.

C. Reflex. to separate, break up; skildisk þá ok riðlaðisk fylkingin, Fms. vii. 277; at þau væri skild, Grág. i. 307; vóru þau þá skilið, Nj. 268:—s. við e-n, to part from; sá er skiliðr við konuna, Grág. i. 33; segja skilið við, konu, bónda, to declare oneself separated from, Nj. 14, 50; ef kona skilsk við bónda sinn ( divorces), 656 A. 15; hvar hann skildisk við Þórólf, Ld. 44: to forsake. Fms. i. 34, Nj. 250; s. við mál e-s, Ld. 308, Nj. 177; þeir er ekki vildu við skiljask ( leave off) ok láta af heiðninni, Fms. iv. 144.

2. recipr. to part company; at vit skilimk í orrostu, Eg 293; þótt vit skilimk, Korm. 88; þeir skiljask fóstrar, Fms. xi. 99; skildusk þeir með blíðskap. feðgar, Eg. 790.

β. to be divorced, Grág. i. 325, 326, K. Á. 116.

II. impers., e-m skilsk e-t, ‘it skills one’, one perceives; honum hafði þat skilisk, Eg. 715; haun kenndi honum atferli—Nú skaltú vita hvárt mér hafi skilisk, Ísl. ii. 206; konunginum skildusk vel orð jarls, Fms. xi. 13; má mér þat eigi skiljask, Sks. 61; hón lét sér þat ok vel skiljask, to make up one’s mind to it, Hkr. ii. 88; Barði lætr sér skiljask at svá er, Ísl. ii. 327; þú vill þér ekki skiljask (láta) þat er á mót er þínum vilja. 625. 68.

III. part. skilinn, q. v.

(-da, skollat), v. to hang over, dangle; to skulk away, keep aloof.

* * *

skollir, skolli, skollat, to hang over, dangle; belg þann er skollir með skrám, Hm. 135; þar er þú skollir við ský uppi, Vkv. 35; Bjarni skoldi við tré, dangled in the tree, Fms. vi. 304 (in a verie); gull-mörkuð vé skollu (skolldu), the standard floated, Fagrsk. (in a verse); ek læt skeiðr skolla við sker, I make the ships hover among the skerries, Fms vi. (in a verse); létum tjöldut skip s. fyrir landi, we made the ships hover off the ness, Sighvat: in mod. usage, treyjan ( the coat) skollir upp á herðar blöðum, of a short, ill-fitting jacket.

2. metaph. to skulk away, keep aloof; þá skolli þér svá at mér mun seint verða at taka af yðr hjálp. Edda 20: skolla við e-m, to forsake, prove false to; þó lætr Gerðr í Görðum gollhrings við mér skolla, she turns a deaf ear to me, Fms. vi. (in a verse.)

* * *

(-ða, -ðr), v. to offend (ek vil þik eigi s.);

refl., styggjast e-t, to shun, abhor (s. manndráp); s. við e-t, to be offended with (bað hann eigi s. við þetta); s. við e-u, to get angry at.

* * *

and styggva, ð, prop. to make shy, make to run, which sense remains in the phrase, styggja sauðina (féð), to worry, start the sheep, the herd.

2. to frighten away, offend; þat sama sem fyrr gladdi oss kann nú vera at styggi oss, Fms. vi. 13; ek óttask meirr at s. veraldligt vald, H. E. i. 502; ek vil þik eigi styggva, Fms. i. 98; þú styggir Guð með svoddan sið, Pass. 34. 6.

II. reflex. to become shy, start, of sheep, horses, herds; sauðarnir stygðusk.

2. to shun, abhor; styggjask manndráp, Sks. 674 B: to shun, shirk, svá hugsterkr, at hann styggisk enga ógn, Str.

3. with prepp.; styggjask við e-t, to be offended with, Ísl. ii. 387, Ld. 52, Hom. 97: to forsake, shun, allir munu þér við mik styggvask … aldregi mun ek styggvask við þik, þóat allir styggvisk aðrir, 656 C. 4 (Matth. xxvi. 31); landsmenn stygðusk við þessu. Fs. 76:—s. í móti e-m, Bs. i. 867.

gaf, [Germ. übergeben], to forsake, abandon, Fas. ii. 420 (a vellum of the 15th century), freq. in mod. usage.

( see leggja), v. to lay aside, forsake;

refl., fyrirleggjast um e-t, to give it up.